Resne ve Manastır'dayız!...

Resneli Niyazi Bey'in Louvre Sarayı'ndan esinlenerek yaptırdığı sarayı.
İttihat ve Terakki’nin üç kişisinden biri olan Resneli Niyazi Bey olmasa Resne şehrini belki de hiç bilmeyecek veya önemsemeyecektik. Yakın tarihimizden bildiğimiz Niyazi Bey, 31 Mart Vakası üzerine Selanik’ten İstanbula yürüyen ve II. Abdülhamid’e karşı ayaklanan, Meşrutiyet’in ilanını sağlayan Hareket Ordusu’nun önde gelenlerindendi. O zamanlar Hürriyet kahramanı sayılmıştı. Resne’de evinin yakınında küçük bir kasabaya göre çok görkemli bir saray yaptırmış.Maceralı bir hayat sürmüş, dağa çıkmış, kelle koltukta yaşamış; ama ölümü hiç yoluna olmuş. Tren beklerken koruması tarafından vurulmuş. Hatta “Ne şehittir, ne gazi/ Hiç yoluna gitti Niyazi” sözünün onun ölümüyle halkın dilinde kaldığı söylenir. Manastır'ın tipik evlerinden bir görüntü.

Resne’den yarım saat uzaklıktaki Manastır şehrine geliyoruz. Manastır’ın adı artık Bitola. Hem Osmanlı hem Balkan izlerini taşıyor. Güzel evleri olan, yirmiye yakın konsolosluğun bulunduğu, temiz bir şehir.
Televizyon dizisi Elveda Rumeli'de kullanılan karakol. Karakol artık turistik olmuş.Atatürk'ün okuduğu askeri idadinin (lise) girişi.

Bizi en çok ilgilendiren yapı, Atatürk’ün okuduğu ve ikinci olarak mezun olduğu Manastır Askeri İdadisi (Lise) oldu. Bina şimdi Manastır kültür müzesi olarak kullanılıyor. İkinci katı Atatürk Anı Odası olarak tanzim edilmiş. Süleyman Demirel’in Cumhurbaşkanlığı zamanında iki devletin girişimiyle bu kat düzenlenerek son halini almış. Güzel bir salon olmuş. Müze görevlisinin söylediğine göre de her yıl yenileniyormuş. Orgeneral İlker Başbuğ da Manastır kökenli olduğu için burasını da ziyaret etmiş. Onu da belirtiyorlar.
Askeri İdadi'nin genel görünüşü.Atatürk'e ayrılan anı odasının giriş tabelası.
Anı odasından bir bölüm.

Bu müzede anlatılan bir de aşk öyküsü var. Lise talebesi Mustafa Kemal ile Makedon kızı güzel Eleni Karinte’nin aşkı! İki gencin aşkı o yıllarda olay olmuş, Eleni’nin babası kızını eve kapatmış, sonra söylentilere dayanamayarak şehirden göç etmişler. O yılları yaşayanların sonraki kuşaklara, onların da bize aktardığına göre Eleni dünyaya küsmüş, hiç evlenmemiş. Müze görevlisinin elinde Eleni’nin yıllar sonra Atatürk’e yazdığını tahmin ettikleri bir mektup da var. Gelen her Türk kafilesine okuyorlar galiba.

“Çok seneler geçti, ben hâlen her gün senden haber bekliyorum. Herhangi bir zamanda mektubumu alırsan beni hatırla ve kağıttaki göz yaşlarımı görebileceksin…Fakat balkondaki kızı hatırlıyorsan ve başkasını sevmiyorsan seni beklediğimi ve ömrüm boyunca bekleyeceğimi bilmeni istiyorum…Babam beni hiçbir zaman affetmedi ve ben de kendisini affetmedim… O zamanlardaki gibi artık genç ve güzel değilim… ” gibi bozuk bir tercümeyle çevirdikleri cümlelerle dolu bir aşk mektubu.
Türkülere konu olan havuzla cami.
“Manastırın ortasında var bir havuz, canım havuz/ Bu yurdun kızları hepsi de yavuz, biz çalar oynarız/ Manastırın ortasında var bir çeşme,canım çeşme/ Bu yurdun kızları hepsi de seçme, biz çalar oynarız/Manastırın ortasında var bir cami, canım cami/ Bu yurdun kızları hepsi acemi…”

Bu türkünün havuzu da çeşmesi de camisi de aynı meydanda. Hepsini bir arada görebiliyoruz. Türkünün belgesel özelliği de ortaya çıkıyor.

Balkanlarda bir plaj kenti: OHRİ!

Ohri Gölü kıyısında kaldığımız otelin plajı...
Makedonyalılar denize kıyımız yok, diye üzülmesinler. Onların deyişiyle Ohrid, Türklerin deyişiyle de Ohri gölü, tertemiz, masmavi suyu, kilometrelerce uzanan plaj sahili ile denize kıyısı olan birçok ülkeye taş çıkartır. Zaten bu göl, dünyada suları temiz ve berrak olan birkaç gölden biri imiş. Ohri Gölü'nün uzaktan görünüşü...
Güney Makedonya’nın bütün büyük otelleri Dünya Kültür Mirası listesine alınmış olan bu gölün kıyısında. Ama ne otellerden ne de evlerden göle atık su karışmıyor. Struga şehrinde Drim ırmağına karışarak kendisi ırmaktan besleneceğine ırmağı o besliyor. Makedonya’nın gür yer altı sularının ve Prespa gölünün beslediği bu gölün yüzölçümü, rehberimizin dediğine göre 358 km.kare, derinliği 288 m. imiş, Balkanların en eski ve en derin gölü.
Ohri'den genel görünüş...
Alabalığı meşhur ve lezzetli… Makedonlar bu balığı izne bağlı ve sayı ile avlıyorlar; halbuki karşı kıyısındaki Arnavutluk, gelişigüzel avlanma yapıyor, balığın azalmasına sebep oluyormuş. Ohrililer, gölden elde edilen sedefi ve inciyi de elde işleyerek turistik eşya olarak satıyorlar.

Osmanlı mirası Türk evleri...

Göl de şehir de Unesco tarafından Dünya Kültür Mirası listesinde olduğu için evlere ve yerleşime de önem verilmiş. Eski evler, özellikle bizim Safranbolu evlerine benzeyen Osmanlı-Türk evleri restore edilip otel, restoran vb. olarak hizmete açılıyor. Gerek kıyılar, gerek gölü gören tepeler küçük otel ve pansiyonlarla dolu. Ohri, Orta Avrupa turistlerini çeken hoş bir sayfiye şehri. Türk nüfusun azalmasına rağmen şehirde 10 cami varmış; ama ancak bir iki tanesi kullanılıyormuş. Bir de varlığını hâlâ sürdüren Halveti dergâhı var.Ohri sahilleri de bütün kıyı kentleri gibi modern kafelerle süslü...

Roma döneminde kalma birçok kalıntı ve bir de amfiteatr var...

St. Naum'un veya Sarı Saltuk'un yattığına inanılan manastır ve mezarın freskleri...

Ohri Gölü'nün Drim ırmağına karıştığı nokta...

Ohri Gölü'nü besleyen kaynağın çıktığı noktası...

Kırka yakın kilisenin de üç tanesi önemli: İkisi tepeden göle bakan Saint Panteleimon ve Saint John, diğeri ise göl kıyısında bulunduğu semte de adını veren Saint Naum. Özellikle bizi ilgilendiren St.Naum oldu. Çünkü bu kilise, gölün gözünde, yani doğuş noktasında, tabiat harikası bir ormanın kıyısında, mavi ile yeşilin birbirine uyumla kaynaştığı bir noktada. Bütün bunlardan daha önemlisi, orada yatan aziz, Hıristiyanlar tarafından St. Naum, Müslümanlar tarafından da Sarı Saltuk olarak biliniyor ve iki dinden de saygı görüyor. Sarı Saltuk, efsanevî hayat öyküsüyle Saltuknâmelere konu olan ve Balkanların fethinde önemli bir rol oynayan bir alp-eren.

Kalkandelen'de İslâmın etkileri!...

Türklerin Kalkandelen, Makedonların Tetovo dedikleri bu küçük şehir, Müslüman Arnavutların yoğun olarak yaşadığı bir yer. Kuran kursundan çıkan başları kapalı, küçük, güzel, Arnavut kızları dikkatimizi çekti.
Kalkandelen, dünyada tek olan içi dışı bezeli Boyalı Cami (veya Alaca Cami) ve Bektaşi Harabatî Baba tekkesi ile tanınıyor. Boyalı Cami, 18.yy.da Abdurrahman Paşa zamanında onarım gördüğü için bir adı da Paşa Camii. İki kız kardeş ömürleri boyunca biriktirdikleri para ile yaptırmışlar bu camiyi. Şimdi de caminin bahçesinde yanları açık, sekiz köşeli bir türbede yan yana yatıyorlar. Boyalarının sabitlenmesinde elli bin yumurtanın sarısı ve hayvan kanı kullanıldığı söyleniyor. Belki de onun için renkleri hâlâ solmamış. Bezemeler, Osmanlı-Barok tarzı, içerde çepeçevre bütün peygamberlerin adları yazılmış. Çiçek ve manzara resimleri çok canlı. Dolaylı da olsa kadın eli değdiği belli oluyor. Rehberimizin dediğine göre duvar sıvaları da keçi kılı ile pekiştirilmiş. Bakımlı bahçesindeki muntazam çimler, güzel çiçekler, mezarlık (hazire) bölümünü bile iç açıcı olarak gösteriyor.

Harabati Baba Tekkesi'nin son dedebabası ile resmimiz.
Harabâtî Baba Tekkesi de 16.yy.da yapılmış. Tekke deyince öyle kasvetli, karanlık bir yer zannetmeyin. 10 dönümden fazla bir alana yayılmış göz alabildiğine yeşil, sardunyalar ve güllerle bezenmiş bir bahçe. Aralara mescit, aşevi, zikirhane, kiler, misafirhane, yaz evi, kış evi, mezarlık vd. olarak kullanılan küçük ahşap binalar serpiştirilmiş. Tam bir külliye.

Tito zamanı burası piknik bahçesi olarak kullanılırmış. Sonra yeniden Bektaşi tekkesi olarak düzenlenmiş. 2001 yılında milliyetçi Müslüman Arnavutlarla Makedonlar arasındaki iç çatışmalarda Arnavutların sığınma, toplanma, çatışma vb. yeri olarak kullanılmış. Kalın duvarlarında kurşun delikleri görülüyor.
Dergahın ilk kurucusu ve dedesi Sersem Ali dedebaba hakkında anlatılan hikaye şu: Kanuni’nin sadrazamlarından biri olan Server Ali Paşa, bir gün padişaha “artık tekkeye çekilmek, dünya işlerinden elini eteğini çekmek” istediğini söyleyince, padişah “be hey sersem, bu ne iştir” demiş ve Paşanın adı bundan sonra Sersem Ali Paşa, sonra da Sersem Ali dedebaba olmuş. Tekkenin içinde bir mütevazi odacıkta yatıyor. Tekkenin adını asıl duyuran Harabâtî Baba olmuş.

Makedonya’da köklerini arayan üçüncü kuşak!

Eşimin baba tarafı, Makedonya’dan Türkiye’ye göç etmiş. Eşim ve akranı kardeş çocukları zaman zaman bir araya gelirler. Bu toplantıların birinde Makedonya’ya bir tur düzenleme ve ata topraklarını gezme fikri doğmuş. Bu fikir gelişti, bir turla anlaştılar ve beş gün merak ettikleri toprakları gezdiler, dede evini aradılar.Punto’yu şimdi eşime açıyorum. Onun “köklerini arama” serüvenini yine onun kaleminden ve onun fotoğraflarıyla sizlerle paylaşıyorum:
ÜSKÜP:

Üsküp Kalesi'nin görünüşü
Rumeli’yi konu eden dizi mi yoksa yaşımızın ilerlemesi mi bilmem, dedelerimizin, babalarımızın yaşadığı ama sonra da terk etmek zorunda kaldıkları yerleri görme arzusu, ailenin üçüncü kuşağını bir araya getirdi ve bir özel Makedonya turu yaptık.
Üsküp'te eski çarşı. Bir Anadolu kentinden farksız. (üstte). Yeni Üsküp daha modern bir görüntü içinde. (altta)
Yanımızda ikinci kuşaktan, biri 85 yaşında diğeri 83 yaşında iki büyüğümüz de vardı. Makedonyalı yerel rehberin yanı sıra onların anıları da bize rehberlik edecekti. Uçak Üsküp’e indiğinde hepimizi bir heyecan sardı. Babalarımızın, annelerimizin hayatları boyunca özlemle andıkları yerleri görecektik. Bu gezi , onlarla olan anılarımızı tazeleyecek, geçmişimizi daha çok düşünme imkanı sağlayacaktı.
Bazılarımıza soyadı olan Vardar Nehri.
Hava alanından Üsküp’e gelir gelmez bizi şarkılara, türkülere konu olan Vardar nehri karşıladı. Vardar, Makedonya’yı baştan başa kat edip Yunanistan’dan denize dökülen zaman zaman da taşan geniş bir nehir. Üzerinde birkaç köprü var. Bizim için en değerlisi Osmanlıdan kalan Taş Köprü. Nehir, eski Üsküp ve yeni Üsküp olmak üzere şehri ikiye bölüyor.

Yüzlerce yıl iç içe yaşayan iki halkın farklı dillerinin bir sokak tabelasında kaynaşmış görüntüsü.
Üsküp adını yalnız Türkler kullanıyor. Yoksa Makedonya’da resmi adı Skopje. Eski Üsküp Türklerin daha yoğun yaşadığı, eski tip çarşıların korunduğu, camilerin, Türk evlerinin sık sık karşımıza çıktığı bir bölge. Ama ne yazık ki fakir ve köhne. Krizin, Makedonya’yı vurması burada daha fazla hissediliyor. Eski çarşıda birkaç parça malını almaya bile gerek görmeden kapanmış dükkanları görmek çok acı. Halbuki Vardar’ın öbür yakası daha zengin görünümlü, otomobiller yeni model, dükkanları Nişantaşıvâri.
Eski Çarşı’da öğle yemeği yerken tanıdık bir ses yükseldi. Ezan okunuyordu. Bir Avrupa şehrinde ezan sesi duymak, insanda başka bir duygu yaratıyor. Türklerin getirdiği Müslümanlığı değiştirmeden yaşatan ender dış yörelerden biri Üsküp. Eski yıllara göre Türk sayısı da çok azalmış olmasına rağmen… Bu ezan seslerine tepki midir bilmem, Üsküp’ün en yüksek tepesine 2000 yılında devâsâ bir haç dikilmiş. Her taraftan görülüyor, gece de pırıl pırıl ışıklandırılıyor.”Ne olursa olsun burası bir Hristiyan şehridir” demek istiyorlar anlaşılan.
Orada öğrendiğimiz bir başka ilginç bilgi daha vereyim; Üsküp’te Rahibe Tereza’nın evi ziyaretgah olmuş. Evinin önünde heykeli de var. 1910’da doğan ve 1997’de ölen Rahibe Tereza, bir Osmanlı Arnavut olarak doğmuş. Asıl adı da Gonca Boyacı.

Gezinin devamı var

Aptal rolündeki zeki çocuğun hikayesi!...

5N 1 K formülünü duymuşsunuzdur. Gazetecilikte haber yazma formülü. Formülü açarsak altı sorunun cevabı olmalı yazılacak haberde. 5 N (Ne, nerede, niçin, ne zaman, nasıl) ve 1K (kim).
Bakın bakalım okuduğunuz haberlerde bu formüle ne kadar uyuluyor?
Nasıl bir ülkedeyiz anlamak çok zor. Gazetecisi araştırmaya gerek duymadan yorum yapar, yargılar, karar verir.
Vatandaş birilerinden bir şey duyar, doğruluğunu araştırmaz bile.
İnsanlar hakkında hemen karar verir, iyidir, kötüdür, aptaldır, zekidir diye.
Aptal deyince aklıma elektronik posta yolu ile gelen bir hikâye geldi. Sizinle paylaşmak istedim:
“İş adamı tıraş olurken bir yandan da berberiyle sohbet etmektedir. Derken, kapının önünden ağır ağır geçmekte olan paspal bir çocuk görürler. Berber, iş adamının kulağına fısıldar;
'Bu çocuk var ya, dünyanın en aptal çocuklarından biridir! Bak; dikkat et şimdi...'
Berber çocuğa seslenir:
'Ali, buraya gel!'
Bunun üzerine çocuk sakince dükkâna girer ve yüzündeki aptalca sırıtmayla berberi selamlar. Berber işadamının kulağına sessizce, 'bak şimdi' diye fısıldar ve bir elinde beş yüz bin, diğer elinde beş milyonluk bir banknot olduğu halde çocuğa sorar:
'Hangisini istiyorsan alabilirsin?'
Çocuk dalgın dalgın bir beş yüz bine bir de beş milyona bakar ve sonunda beş yüz binlik banknotu hızlıca çekerek berberin elinden alır. Berber işadamına döner ve gülerek:
'Gördün mü? Sana söylemiştim' der.
Tıraş bitince işadamı sokağa çıkar ve az ileride kendi kendine oynayan Ali'yi görür. Yanına giderek, neden beş milyonluk değil de, beş yüz binlik banknotu aldığını sorar. Çocuk hiç de aptalca olmayan bir sırıtmayla yanıt verir :
- Eğer beş milyonluğu alırsam oyun biter!'”

ENVER Yasası sorunları çözecek mi?

Yazının girişine koyduğum bu fotoğrafın ne işi var şimdi diyebilirsiniz. Amacım bağcıyı dövmek değil. Bu fotoğraftan yola çıkarak önemli bir başka noktaya gelmek. “Bu sıcaklarda yeri mi şimdi?” diyebilirsiniz; ama sorun yavaş yavaş kapınızı çalabilir.
Büyüklerimiz, betonarme binalar yerine bu tip evlerde yaşamlarını sürdürdüler. Özellikle ahşap evlerde. Bizim ailede 110 yaşına kadar yaşayanlar var. Bu uzun yaşamda çevrenin, beslenmenin olduğu kadar evlerin de rolü olduğu bir gerçek.
Betonarmeme çıktı, sağlıklı nefes alan evler gitti, şimdi de betonarme binaları "giydirme" modası başladı.
Hatta modasını geçtik, yasalarla mecburi hale getirildi.
ENVER yasasından haberiniz vardır. "Enerji Verimlilik Yasası". Bu yasa bin metrekareden büyük alanların ısıtılmasını merkezi sisteme bağladı. Artık büyük apartmanlarda ferdi ısınma, yani kombi ile ısınma yok. Tabii uygulama yasadan sonra yapılan evler için geçerli. Amaç enerjiyi verimli kullanmak. Üstelik bu binalara "mantolama" yani "giydirme" denen sistemin uygulanması gerekiyor ki ısı hiçbir şekilde dairelerden dışarı çıkmasın.
Bir kısım uzmanlar bu tip binaların hava almayacağını, bunun da uzun vadede sağlık açısından risk taşıdığını söylüyorlar.
Bilemiyorum o kadarını. Benim bildiğim merkezi sistemin uygulanışındaki aksaklıklar ne olacak?
Bizim site 700 daireli. On beş yıldır merkezi sistemle ısınıyoruz ama iş para ödemeye gelince her ay en az yetmiş kişi, yakıt aidatını ödemiyor. Tebligatlar, icralar, avukatlar, yönetimler uğraşıp duruyor.
Sitemizde yakıt aidatları “avans” şeklinde toplandığı için, ödemeyenlerin aidatları da bir şekilde hallediyor.
Doğalgaz faturasını aldıktan sonra aidat paylaşması yapan binalarda ise tartışma bitmiyor. Çoğu bina bu tartışmalar nedeniyle ferdi sisteme geçmiş durumda.
Kavgaların ardı arkası kesilmiyor.
Umarım ENVER yasası işe yarar, yakıt verimli kullanılır, enerjimiz boşa harcanmaz, herkes aidatını da zamanında öder!..
Temennim o; ama tahminim hiç de öyle değil.
İnşallah yanılırım.