ÇAĞDAŞ MÜZİK EĞİTİMİ ve KÖY ENSTİTÜLERİ!

  Beşikdüzü Köy Enstitüsü'nde müzik öğretmeni Mehmet Ali Kamacıoğlu kurduğu orkestra ile çalışırken...

 Prof. Filiz KAMACIOĞLU

   Marmara Üniversitesi,

   Atatürk Eğitim Fak.

  G.S.Eğt.Bl. Müzik Eğt. A.B.D

 Çağdaş Müzik Eğitimi konusuna girmeden önce eğitim kavramına ve eğitimin amacının ne olması gerektiği üzerinde durmamızın faydalı olacağı kanısındayım.

*EĞİTİM ;

Eğitim, bireye doğduğu andan itibaren hayatı boyunca etkisinden kurtulamadığı bilgi, görgü, inanış ve davranışları kazandırdığımız süreçtir.

Eğitimin amacı, somut düşünebilen, algılaması gelişmiş, çağımızı anlayabilen, problem çözme yeteneği olan, demokratik davranmayı öğrenmiş, doğruyu eğriyi görebilen, kendi ayakları üzerine basabilen, işini kendi duygu ve menfaatine göre değil, işin doğrusu ne ise ona göre yapabilen bireyler yetiştirmek olmalıdır.

*EĞİTİM NASIL OLMALIDIR ?

Önemli bir düşünür olan Mondaigne “ Ezber bilmek, bilmek değildir” der. Onun için iyi kafa dolu değil, işleyen kafadır. Ona göre, eğitim ve öğretim bilgiç yetiştirmeyi bırakıp insan yetiştirmeye bakmalıydı. “İnsan” ’ sa artık ne Tanrı’nın, ne kralın kuluydu. Kendini ve dünyayı kavrayan, alın yazısını değiştirebilen, tek kelimeyle, düşünebilen “ İnsan” demekti. Kitabın işi İnsan’ı belli bir düşüncenin kölesi, hamalı yapmak değil, tam tersine özgürce düşündürmek olmalıydı.

Çağdaş idealist yaşam felsefesinin Fransa’daki  temsilcisi Bergson lafazan insan yetiştiren ezberci eğitime çatıyor, okullarda elle çalışmanın, iş eğitiminin daha önemli yer tutmasını istiyor ve şunları söylüyor; “Elle çalışma bir eğlence sayılıyor . Yalnız unutuluyor ki, zeka, özünde madde ile oynama gücüdür, hiç değilse öyle başlamıştır, tabiat da onu bu iş için yaratmıştır. Böyle olunca zeka nasıl olur da eğitimden yararlanmaz? Daha ileri gidelim. Çocuğun eli kendiliğinden bir şeyler kurmaya yeltenir. Ona bu kuruculuğunda yardım etmekle, hiç değilse ona kurma fırsatları vermekle çok daha verimli bir insan olması sağlanabilir. Çocuğun bu kurucu yanını beslemekle insanlığın yaratma,  bulma gücü şaşırtıcı ölçüde artabilir dünyada. Hemen kitapla başlayan bilgi insanın serpilmeye hazır nice çabalarını körletip yok eder.  Çocuğu işe alıştıralım ve bu iş eğitimini herhangi işçiye bırakmayarak gerçek bir ustaya verdirelim ki, çocuğun maddeye dokunuşu hoyratça değil usturupluca olsun. Zeka o zaman elden kafaya doğru çıkacaktır.

 Okullarda bilim alanında yapılan nedir? Her şeyden önce bilimin vardığı sonuçları öğretiyoruz. Oysa gençleri metotlara alıştırmak daha iyi olmaz mı? Hemen uygulamaya geçersiniz, gençleri gözleme, denemeye, yeniden bulmaya çağırırsınız. Bakın nasıl can kulağıyla dinlerler o zaman sizi, nasıl anlarlar ne  istediğinizi ! Çünkü çocuk, arayıcı ve bulucudur, hep yeniliğin peşindedir. Kurallar sıkar onu. Kısacası çocuk yetişkin insandan daha yakındır doğaya. Yetişkin insansa doğadan çok toplumdan yanadır, öğretme işi de onun elindedir. İster istemez, öğretimde, topluma miras kalan ve kendisinin de haklı olarak övündüğü bilgi kazançlarına, varılmış bütün sonuçlarına en büyük önemi verecektir. Oysa, öğretim programlarını istediğiniz kadar geniş tutun, öğrencinin benimseyebileceği hazır lop bilim sınırlı olacak, hiç de seve, seve öğrenilmeyecek ve hep çabuk unutulacaktır.”

Yukarıda görüşlerini anlattığım, düşünürlerin özlediği eğitim programı nasıl olmalıdır? Bergson’un önerdiği İş eğitimi, sanat eğitimi öne alınarak yapılabilir.

Bilimi araştırma, felsefeyi düşünme, sanatı yaratma olarak düşünürsek, eğitim bu üç konunun bir bütün olarak ele alınıp programlanmasıyla olmalıdır. Felsefe, edebiyat ve sanat derslerinin, düşünme yeteneğini ve duyu algılarını geliştirici bir özelliği vardır, somut düşünmeyi öğretir, ayrıca kişilik gelişmesine etkileri sınırsızdır.

 Bugün çocuklarımıza özgür düşünmeyi öğretmede güçlük çekiyorsak nedenini somut düşünmeyi öğretemeyişimizde, duyu algılarının eğitilmemiş olmasında aramalıyız.( ezberci eğitimle). Güncel yaşamımızda da bu eğitim eksikliğinin sonuçlarıyla her an karşılaşıyoruz. Örneğin, Trafiği canavara çevirmemiz, cinayetlerin artması, çevre bilincini uyandıramamış olmamız, doğal güzelliklerimizin, tarihi eserlerimizin değerlerini bir türlü öğretemeyişimiz, gibi.

 SANAT EĞİTİMİ NEDİR?  NASIL OLMALIDIR?

*Sanat eğitimi nedir ? sorusunu   duyu algılarının eğitimidir şeklinde cevaplayabiliriz.

Sanat eğitimi, düşünmeyi, görmeyi, anlamayı ve anlatmayı öğretir. Dolayısıyla çok daha tekelci, kişiye özel, empati  gerektiren bir eğitimdir. Kişiliği geliştirir.

 Sanat eğitiminin eksikliği, kişilik gelişmesinde boşluklar bırakacak, bu nedenle yeni yetişen kuşaklarda büyük eksikliklere yol açarak toplumda onanmaz olumsuz gelişmeler oluşturacaktır.

*Sanat Eğitimi nasıl olmalıdır ?

Sanat eğitimi öğrencinin yaratıcılığını ve üreticiliğini geliştiren,  içinde iş eğitimi olan yaşayarak öğreten bir eğitim olmalıdır.

Çağdaş endüstri toplumlarının ilerlemeleri düşün, bilim ve sanatın etkileşimiyle gerçekleşmektedir. Başka bir deyişle düşünüyle, bilimiyle, teknolojisiyle ve sanatıyla kendini yenileyerek gelişen toplum olabilmek söz konusudur. Bu bakımdan sanat eğitimi öğretimin her aşamasında, okul öncesinden başlayarak eğitime girmelidir.

*ÇAĞDAŞ MÜZİK EĞİTİMİ;

Geçen yüzyılın başından bu yana  Dalcroze,Carl Orff, Suziki, Kodaly gibi eğitimcilerin geliştirdiği metotlarla çağdaş müzik eğitimi uygulanmaktadır.

*Dalcroze, Eurythmics;  adıyla anılan yaklaşım, müziğin temel öğesinin ritim olduğu ve müzikteki tüm ritimlerin kaynağının insan bedeninin sahip olduğu doğal ritimlerde var olduğu düşüncesine dayanmaktadır.

E.J. Dalcroze’a göre, müziksel seslerin hızı zaman boyutunda, seslerin süresi hareket alanı boyutunda ve seslerin hareketini yönlendiren enerji ise bedensel kuvvetle ilişkili olarak ele alınmalıdır. Dalcrose, Eski Yunan’ın “ zıtlıkların dengesi” felsefesinden yola çıkarak, eski Yunan’cada “ iyi akış”, “ iyi hareket” anlamına gelen “ Eurhytmics” adını vermiştir metoduna. Bu yöntemin amacı, çocuğun müziksel işitme yeteneğini, ritim duygusunu ve yaratıcılığını oyunlar ve ritmik jimnastikle geliştirmektir.

*C. Orff Yönteminde ise;  Çocuğun ritim duygusunun ve yaratıcılığının gelişmesi amaçlanır. Ezgili-ezgisiz vurmalı çalgılar olan Orff çalgıları dört-beş yaş çocuğunun çalabileceği bir çalma kolaylığına sahiptir. Bu nedenle okul öncesinde Orff çalgıları en çok tercih edilen ve kullanılan çalgılardır.  

Orff-Schulmerk’in geliştirilmesi için yıllar içinde çeşitli ülkelerde birçok uzmanın yaptığı çalışmalarda, bu fikirlerin ve modellerin yalnız erken eğitimde değil, gençlerin ve yetişkinlerin eğitim sürecinde de kullanılabileceği ortaya çıkmıştır. Orff-Schulwerk’in sosyal pedagojide ve terapide kullanımı özellikle önem kazanmıştır. Orff anlayışıyla müzik ve hareket eğitiminin kendine has yapısını belirleyen en önemli unsur “elemanter” kavramıdır. *Elemanter Müzik ve dans eğitimi, her şeyden önce “ İnsan yetiştirmeyi” hedefler. Orff’a göre; İnsan’ın fiziksel varlığında iki unsur göze çarpar. Bunlardan birincisi nefes, ikincisi ise nabızdır. Bu iki öğe, farklı niteliklere bürünerek yaşamımızın belirleyicileri arasında yer alırlar. Onları, dışa vurumun temel olguları olarak sanatın çeşitli dalları olan resim, müzik ve dansta duyumsar ve keşfederiz. Bu iki olgu, hareketi yaratır, hareketten ise “ritim” doğar. Bir başka deyişle “ Kendi kalp atışının ve iç ritminin belirlemesiyle müzik yapan kimse Orff’un anlayışına göre ELEMANTER HAREKET içindeki insandır. Orff’un kendi deyişiyle verecek olursak: “Elemanter müzik asla tek başına  müzik değildir, hareket,dans ve lisanla birliktedir. (Haselbach,2003). Elemanter müziğin kuramı ve uygulaması için temel oluşturacak üç boyut şöyle sıralanabilir;

• Antropolajik boyut,
• Pedagojik boyut,
• İçerik boyutu.

Elemanter müziğin çıkış noktası müzik değil, bireysel ve kendine özgü nitelikleriyle İNSAN’dır. Müzik yapmanın merkezinde İNSAN yer almakta; hedefler, içerik, yaklaşım ve araçlar hep bu düşünce ile düzenlenmektedir. Elemanter müziğin İnsan’a bakışını üç özelliğin belirlediği söylenebilir. Bu üç özellik, İnsan’ın toplumsal bir varlık olması, yaşadığı çevre ve diğer insanlarla ilişki kurabilme yeteneği ve yaratıcı özelliği ile bedensel varlığıdır. İnsan’ın yaşadığı çavresiyle ve içinde bulunduğu toplumla doğru ilişkiler kurması, hem bireysel, hem de toplumsal açıdan önemlidir. Bugün İNSAN’ın bu yeteneklerinin geliştirilmesi, çağdaş eğitimin başlıca hedefleri arasındadır.

Orff-Schulwerk’in diğer önemli kuralı, uygulandığı ülkenin kültürünü çıkış noktası olarak almasıdır.

*Kodaly ise müzikal açıdan “ okur-yazar” yetişkinlere ulaşmayı hedeflemiştir. *Müzikal açıdan “ okur-yazar” olmuş bir birey, çevresindeki sesleri duyar, ayırt eder, düşünür sembolleri okur ve yeni sesler üretir. Kodaly  “ Çocuklar birlikte şarkı söyleyerek birbirini dinleyerek müziksel işitme becerisi kazanırlar.” der.

Yeni Macar müziğini oluştururken sağlam bir “yeni” yaratmak için “eski” yi çok iyi bilmek gerçeğinden yola çıkmış ve halk kaynağına yönelmiştir. Bela-Bartok ile binlerce halk ezgisini derlemiştir. Macar eğitim müziği Kodaly metodu üzerine kurulmuştur. Çünkü en alt düzeyden en üst düzeye kadar gelişen müzik egzersizlerini ve seviye seviye belirlenmemiş literatürü bina ederek yazmıştır. Amatör olarak yetişen küçük köy okulundaki öğrenciden, profesyonel müzik öğrencisine kadar uzanan literatürü üretmiştir. Asıl önemli çalışması müzik öğretmenleri için ürettiği metodolojik prensipler, müfredattır.

Türkiye’de Köy enstitülerinde Müzik derslerinde ve koro çalışmalarında perdelerin el işaretleriyle gösterilmesi sistemi çok kullanılmıştır.

  

*KÖY ENSTİTÜLERİ KURULUŞUNDA ÖRNEK ALINAN EĞİTİM ANLAYIŞLARI:

Köy Enstitülerinin kuruluşunda etkilenilen pedagoglardan * Heinrich Pestalozzi; hafızaya ve ezbere dayalı yapılan yaygın okul uygulamalarına karşı çıkmış; gözlem, deney ve muhakemeye önem vermiştir. Onun eğitim anlayışında, Baş, Kalp ve Vücudu eğiterek; zeka yönünden, fiziksel ve ahlaki yönden tüm yeteneklerin uyumlu bir şekilde geliştirilmesini sağlamak esastır.

Bir diğer pedagog* Georg Kerschensteiner ise; geçmiş okul sistemlerini bir öğrenme okulu (Lernschule) veya bir kitap-defter okulu (Schule der Bücher und Heft) olarak görür; bunların yıkılarak yerine iş ve karakter ilkeleri üzerine dayalı yeni okulun kurulmasını ister. Karakter ilkesi, eğitimin her yanında gözetilmesi gereken ve ahlâkî eğitime dayanan bir ilkedir. Öte yandan okuldaki eğitim elişi ve zihnî iş üzerinde şekillenmelidir (Ergün, Özdaş 1997).

 Pragmatist Amerikan eğitim düşünürü olan* John Dewey ise; “yaparak öğrenme” (learning by doing) ilkesini esas almıştır. Ona göre, hayat faaliyet demektir. Okul da, öğrencinin faal olmasına dayanan bir "aktif okul" olmalıdır (Ergün, Özdaş 1997).

Ayrıca Köy Enstitüleri Anlayışı ile Konstrüktivizm* “Oluşturmacılık, Yapılandırmacılık” Anlayışı büyük ölçüde benzerlikler göstermektedir. Bugün örnek olarak aldığımız Yapılandırmacı eğitimi ilkeleri şunlardır:

1. Öğretmeye değil öğrenmeye önem verir.
2. Öğrenen özerkliği ve inisiyatifini destekler ve kabul eder.
3. Öğrenenleri irade ve amaç sahibi varlıklar olarak görür.
4. Öğrenmeyi süreç olarak düşünür.
5. Öğrenenin araştırmasını destekler.
6. Öğrenmede deneyimin kritik rolünü onaylar.
7. Öğrenenlerin doğal merakını destekler.
8. Öğrenenlerin zihinsel modelini hesaba katar.
9.  Performansı ve öğreneni değerlendirirken anlayışı vurgular.
10. Kendini bilişsel teorinin ilkeleri içinde görür.
11. Öngör, yarat ve analiz et gibi bilişsel terminolojiden yararlanır.
12. Öğrenenin nasıl öğrendiğini dikkate alır.
13. Öğrenenin diğer öğrenenlerle ve öğretmenle konuşma içerisinde olmasını destekler.
14. Birlikte öğrenmeyi destekler.
15. Öğrenenleri gerçek dünya durumlarına katar.
16. Öğrenmenin gerçekleştiği bağlama önem verir.
17. Öğrenenin inançları ve tutumlarını göz önünde bulundurur.
18. Öğrenenlere yeni bilgi oluşturma ve gerçek deneyimlerden anlama fırsatını sağlar (Can 2006).

  

* KÖY ENSTİTÜLERİNDE EĞİTİM;

Köy enstitülerinde müzik eğitiminin nasıl olduğunu anlayabilmek için enstitülerinin öğretim programını, çalışma düzenini ve bu çalışma düzeninde müziğin yerinin ne olduğunu kavramak gerekir.

1. Köy Enstitüleri Programlarında Eğitim İlkeleri  şunlardır:

1. Eğitim öğrenciye öğrenmeyi, araştırmayı öğretmeliydi. Eğitim araştırmaya, incelemeye ve deneye dayanmaktaydı.
2. Üretim için eğitim yapılmalıydı. Bir aracın, bir gerecin benzerini üretmek yeterli değildi. Öğrenci kendisi üretmeliydi. Yapılıp yıkılacak bir duvar yapılmamalıydı, onun yerine bir bina yapılmalıydı.
3. Eğitim öğrenci merkezli olmalıydı. Her türlü eğitsel, kültürel, ekonomik ve toplumsal etkinlikler öğrencinin daha iyi yetişmesine yönelikti.
4. Eğitim sürekli olmalıydı. Köy Enstitülerinde mal, hizmet, düşünce ve eğitimin üretimi dur durak bilmeden sürdürülürdü.
5. Her türlü etkinlik köyü kalkındırma ülküsüne hizmet etmeliydi. Öğrencilerin bütün çalışmalarında anıda tutulan, özen gösterilen, köy ülküsüydü.
6. Enstitü eğitimi laik olmalıydı. Her öğrenci kendi dinsel inancında özgürdü. Enstitülerin yönetimi öğrencilerin dinsel görevlerini yapmasına karışmaz, üstelik dinsel görevlerini yapmak isteyenlere olanak hazırlardı.
7. Eğitim demokratik olmalıydı ve öğrencilere demokrasiyi yaşatmalıydı. Köy Enstitüleri öğrencilerine düşünme, düşüncesini değişik anlatım araçlarıyla anlatma, istenç (irade) ve eylem özgürlüğü vermişti. Bu özgürlüklerin tek sınırı, başkasının özgürlük sınırı idi. Öğrenciler eğitim programlarından günlük işlerin yönetimine varıncaya dek, ya yönetime katılır ya da kendileri yönetirdi.
8. Enstitüye giren her öğrenci başarılı olmalıydı. Seçilip alınan öğrencilerin, başarılı olacağı alanı, sanatı seçmeleri olağandı. Öğrencilerin gizil güçlerini yeterliğe dönüştürmek için Köy Enstitülerinde her türlü olanak vardı, eğer yoksa yaratılırdı. Okuma sürekli destekleniyordu  .

2. 1947 yılında yayınlanmış olan Köy Enstitüleri Öğretim Programında;

Genelde bütün sınıfların yarısı öğleden önce veya sonra, genel bilgi derslerine; geri kalan sınıfların yarısı tarım, yarısı da sanat çalışmalarına devam eder.

3. Enstitülerde Günlük Çalışma ve Dinlenme Süreleri

3.1. a)Her gün öğleden önce 45’ er dakikalık 4 ders veya iş saati; öğleden sonra da yine 45 er  dakikalık 4 ders veya iş saati,

   b)Her gün, iki saatlik etüt; 45 dakikalık serbest okuma zamanı,

   c)8 veya 8,5 saatlik uyku zamanı,

   d)Her sabah, 30 dakikalık yoklama, müzik, ulusal oyunlar veya spor zamanı ayrılacaktır.

3.2. Bu süreler, enstitünün bulunduğu yerin şartlarına ve imkânlarına göre günün saatleri içerisinde uygulanacaktır.

3.3. 45 dakikalık serbest okuma saatlerini, enstitü idareleri lüzum görürlerse sürekli olmamak şartıyla, etüt saati olarak kullanabilirler.

* KÖY ENSTİTÜLERİNDE MÜZİK EĞİTİMİ

       

        1.Köy Enstitülerindeki Müzik Eğitimi Anlayışı:

        Genel eğitim anlayışına paralel olarak o dönemin ünlü müzik pedagogları olan

Emile Jacques Dalcroze'un Müziksel Devinme Ritimleme Yoluyla Müzik Eğitimi-Eurytmics anlayışı ile, Zoltan Kodally'nin Müziksel Toplu  Söyleme Yoluyla Müzik Eğitimi Anlayışı ile, Carl Orff'un Müziksel Devinme Ritimleme,Söyleme Çalma, Doğaçlama Yoluyla Müzik Eğitimi Anlayışıyla, Shnichi Suzuki'nin Müziksel Yetenek Geliştirme yoluyla Müzik Eğitimi anlayışıyla özdeşleşmektedir.

 2.Köy Enstitülerindeki Müzik Eğitimi Uygulaması;

   Müzik Derslerinin sınıflara dağılımı ve Haftalık saatleri

Genel bilgi dersleri kapsamı içerisinde bulunan müzik derslerinin birinci, ikinci ve dördüncü sınıflarda haftada ikişer saat, üçüncü ve beşinci sınıflarda ise haftada birer saat olarak uygulandığı görülmektedir.

Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi, kültür dersi olarak haftada 2 saat, sanat çalışmaları

olarak ise ayrıca planlanırdı. Sanat kolunu seçmiş öğrencilerle koro, orkestra çalışmaları yapılırdı. Ayrıca her sabah, 30 dakika kadar müzik, ulusal oyunlar veya spora zaman ayrılırdı.

3.Köy Enstitülerindeki Müzik Öğretiminde Göz Önünde Tutulacak Esaslar.

a) Köy Enstitülerinde müzik öğretimi, çocuğun müzik anlayışını çocuk ruhunun özelliklerine göre geliştirecektir. Öğretmen, bütün çalışmalarını çocuğa göre ayarlamalı, çocuğu faaliyete sevk etmeli ve onun duyularını harekete geçirmelidir.

b) Talebenin bir saz çalmasını esas faaliyet olarak kabul etmelidir. Enstitülerin bütün müzik çalışmaları bu temel üzerine kurulmalıdır.

c) Derslerde manasız temrinlere (egzersizlere) yer verilmemelidir. Müzik Eğitimi bir bütün olarak kabul edilmeli, kuram, solfej, imla ve başkaları gibi kısımlara bölünmemelidir. Saz çalma ve nota öğretimi beraber yürütülmelidir.

d) Köy Enstitülerinde çocuğun ulusal zevkini teşkil etmede türkü ve oyunlardan azami derecede faydalanılmalıdır. (1943 Eğitim-Öğretim Prg.?)

4. 1947 yılında yayınlanan Köy Enstitüleri Öğretim Programında Müzik Dersi amaç ve direktifleri şöyle açıklanmıştır;

4.1. Amaçlar;

1. Çocuğun kulağını, ses organlarını, ritim duygusunu ve zevkini geliştirmek;

2. Öğrencilere; ilkokulda yer verilebilecek şarkı ve türkülerle oyun havalarını çabuk kavrama, söyleme, çalma ve yazma yeteneğini kazandırmak;

3. Öğrenciyi; neşeli, enerjik ve müzik kültürünü yayabilecek bir öğretmen olarak yetiştirmek.

4.2. Direktifler;

4.2.1. Köy enstitülerinde müzik öğretim ve eğitimi; çocuğun ruhsal ve organik özelliklerine göre yapılacaktır. Öğretmen, bütün çalışmalarını çocuğa göre ayarlayacak ve onu etkinliğe sevk edecektir.

4.2.2. Müzik, işitme, görme, dokunma ve hareket duyuları ile ses organlarını toplu olarak çalıştıran bir etkinliktir. Buna göre, müzik öğretiminde; çocuğun bütün duyu ve ses organlarını toptan çalıştıran bir metot takip edilecektir. Müzikte en büyük görev; kulağa düşmekle beraber, yalnız kulağı çalıştıran bir metot; başka duyu ve organların varlığı oranında eksik sayılır. Müzik; birçok duyu ve organları bir arada çalıştırması bakımından ana diline çok benzer. Bu sebeple, ana dili öğretimindeki topluluk ve bütünlük, müzik öğretiminde de temeli teşkil edecektir.

4.2.3. Müzik eğitimi, bir bütün olarak kabul edilmeli; dersler de bu bütünlüğe uyacak şekilde yürütülmelidir. Şarkı öğretme, solfej, imla, müzik yazısı, müzik aleti çalma ve seçme müzik parçaları dinleme gibi etkinliklerin tek başına müzik dersinde yer almaları doğru değildir. Bunların birbirleriyle kaynaşmış olmaları ve birbirlerine bağlanmaları uygun olur.

4.2.4. Müzik derslerinin çeşitli etkinlikler halinde yürümesini sağlamak için; piyano, armonium, akordeon, keman, mandolin, bağlama, ses merdivenleri gibi türlü alet ve araçlardan faydalanılmalıdır.

4.2.5. Müzik aleti çalmanın; duyuları toptan çalıştırması ve kulağa temel olması bakımından müzik eğitiminde çok önemli yeri vardır. İlkokullarda, müzik öğretiminin esaslı bir şekilde yapılabilmesi için öğrencilerin; bir alet çalmasını öğrenmiş olarak enstitüyü bitirmeleri sağlanmalıdır.

4.2.6. Müzik; iki esaslı öğeden kurulmuştur; Ses ve ritim. Buna göre, müzik öğretiminde; bu iki öğeyi daha ilk adımdan itibaren çocuğun hiçbir şüphesi kalmayacak şekilde tanıtmak gerekir. Çocuğun ritim duygusunu geliştirmek ve ona ritim fikri vermek için kullanılacak araçlardan birisi metronomdur. Ritim fikrinin kazandırılmasında, ritim duygusunun geliştirilmesinde, öğrencilerin de bizzat etkin olmaları gerekir. Ritim duygusu, çocuğun ritmik hareketler yapmasıyla gelişir. Buna göre, öğrencilere söylenen veya çalınan bir müzik parçasının hareket ve ritimlerine uygun ahenkli vücut ve bilhassa el hareketleri yaptırılmalıdır.

4.2.7. Müzik seslerini tanıtmak için; sabit perdeli, körüklü ve yaylı sazlardan birinin kullanılması tavsiye edilir. Öğretmen, kendi ses enerjisinden tasarruf etmek ve çocuğun kulağında değişmez etkiler yapabilmek için, müzik aletlerinden bol bol faydalanılmalıdır.

4.2.8. Çocuğu; çok sesli müziğe götürebilmek için, nota öğretimi ile alet çalmasını beraber yürütmek ve öğrenciye solfej yapma yeteneği kazandırmak gerekir. Ders programı maddelerinde belirtilen esaslara göre yazılmış okul şarkılarını, bir aletle çalma teknik ve maharet kazandırıldıktan sonra; bu esasa uyularak yazılmış iki sesli şarkıların çalınmasına ve söylenmesine geçilecektir. Bundan başka, çocuğa çok sesli müzik eğitimi ve zevki vermede, çocuk sesi genişliğine göre yazılmış kanonlardan ve kanon karakterindeki türkülerden faydalanılmalıdır.

4.2.9. Kuru bir nota öğretimi yapılmayacaktır. Sözsüz yazılı alıştırmalar, çocuğu çok sıkmakta ve Müzikten soğutmaktadır. Buna göre, sözsüz yazılı alıştırmalardan elde edilecek faydaları, ses merdiveni üzerinde ve ses işaretleriyle yapılacak alıştırmalarla sağlamalıdır. Nota öğretmek için, çocuk seviyesine uygun şarkı ve türkülerin notaları, imla ve solfej yapılarak işlenmeli ve nota; sözleriyle de okunmalıdır. Öğretilen şarkı ve türkünün bir müzik aletiyle nasıl çalınacağı da gösterilmelidir.

4.2.10. Enstitüde ders dışı müzik çalışmalarına önem verilmelidir. Bu çalışmaların başında korolar gelir. Enstitüde iki türlü koro kurulabilir. Birincisine, bütün öğrenciler katılır. Bu koro; elverişli zamanlarda, sabahları, en az 15 dakika tek veya basit iki sesli şarkı, türkü ve kanonlar üzerinde çalışır. İkincisine de erginlik çağını aşmış sesleri olgunlaşmış kız ve erkek öğrenciler katılır. Bu koroda, çok sesli koro eserleriyle armonize edilmiş halk türküleri ve kanonlar söyletilir. Bütün müzik çalışmasında olduğu gibi koro çalıştırmalarında da, çocuk sesi genişliğini aşacak parçalar söyletilmemeli ve çocukların bağırarak şarkı söylemeleri önlenmelidir.

4.2.11. Ders dışında, toplu alet çalışmalarına da yer verilmelidir. Toplu alet çalışmaları, müzik aleti çalmada ilerlemiş çocuklarla yapılmalıdır. Bunlar, haftanın elverişli zamanlarında toplanarak çalışırlar.

4.2.12. Enstitülerde radyo, amplifikatör, hoparlör, mikrofon ve pikap tesislerinden faydalanılarak günün uygun saatlerinde, öğrencilere seçme müzik parçaları dinletilmelidir.

4.2.13. Sanat değeri olan eselerle halk türkülerinden plak koleksiyonları(diskotek)yapılmalı ve bu plaklardan, ders içi ve ders dışı müzik etkinliklerinde faydalanılmalıdır.

4.2.14. Tanınmış müzisyenlerin konser veya konferanslarından faydalanma çareleri araştırılmalı ve imkân hâsıl olunca, enstitüye yakın yerlerde verilecek konserlere veya opera temsillerine; öğrenci grupları gönderilmelidir.

4.2.15. Öğrencilerin boş ve dinlenme saatlerinde kişisel müzik çalışmalarına imkân verilmeli ve onların müzik öğrenmeleri, türlü yollarla enstitü öğretmenleri tarafından da teşvik edilmelidir.

Bu direktifler doğrultusunda; Enstitülerin çoğunda müzik faaliyetleri önemli yer tuttu. Orkestralar, korolar kuruldu. Müzikli oyunlar oynandı. Buradan temel eğitimini alan birçok Köy Enstitülü müzik öğretmeni oldu. Birçokları da sınıfında kemanı iyi kullanan ilk okul öğretmeni oldular.

*BEŞİKDÜZÜ KÖY ENSTİTÜSÜNDE MÜZİK;

Beşikdüzü Köy Enstitüsü müzik öğretmeni Mehmet Ali Kamacıoğlu’ nun anılarından;

      …Bir sonbahar günü enstitüye geldim. Müdür O. Ülkümen müzik alanında neler yapabileceğimi sordu. Ses eğitimi olarak koro, enstrüman olarak bilhassa keman öğretmeyi ve orkestra kurmayı ve her öğrencinin bilmesi gereken müzik bilgisini almasını ve özellikle çok sesli müzik eğitimini gerçekleştirmeyi düşündüğümü arz ettim. Ülkümen çok duygulandı. Ancak enstitünün şartları ve köyden gelen bu çocuklarla böyle bir çalışmanın başarılı olabileceğini zannetmediğini düşünerek ilave etti.

      Biz henüz doğru dürüst yemekhane, dershane ve yatakhanelere bile sahip değiliz….

Müzik çalışacak ne yer ve ne de zaman var… O.Ülkümen’e cevabım şu oldu.”Bana bir hafta inceleme zamanı tanıyın. Öğrencileri ve okulun imkânlarını göreyim. Kanaat getirirsem kalırım. Yoksa geldiğim gibi dönerim. Hemen sınıflarda, öğrencilerle tanışmaya başladım. Sınıflardaki tanışmalarımızda işe keman çalmakla başlıyordum. Onlara öğrenmek isteyip istemediklerini soruyordum. Çok büyük bir ilgi olduğunu gördüm. Öğrenmeye can atan insan varlığını bulmuştum. Geriye yer ve alet meselesi kalıyordu.

      Çalışacak yer bulmak mümkün değildi. Hemen okul binası dışındaki ahşap ilkokul binası dikkatimi çekti. Müdürü ile konuştum. Yer bulmuştum.

7. Çalışmalar Başlıyor;

“Enstitüye geldiğimin üçüncü günü akşam paydosunda seçtiğim öğrencilerle koro çalışmalarına başladık. Bir hafta sonra bir akşam müdür Ülkümen’i çalışmalarımızı dinlemeğe çağırdım. Tek, iki sesli solfej çalışmalarımızı dinleyince sevinçten ne yapacağını bilemedi… Koro çalışmalarını bu şekilde başlattıktan sonra sıra enstrüman çalışmalarına gelmişti. O sırada 3 öğrenci pratik olarak keman çalıyordu. 20 kadar mandolin ambarda duruyordu.

      Artık bu şartlar içinde başarılı olmaya karar vermiştim. Keman çalanları metoda başlattım. Mandolinleri derslerde kullanmağa başladık. Koro çalışmalarına hız verdik. Solfej ve iki sesli çalışmalar yanında İstiklal marşının düzgün söylenmesine ve diğer marş ve şarkıların öğrenilmesine çalışmağa devam ettik… Öğretmen ve öğrencilerin katıldığı 9 kişilik bir keman orkestrası kurmayı başardık. Yılbaşı gecesi okul binasının yemekhane olarak kullanılan kısmında, merdivenin altında sıraları birleştirerek meydana getirdiğimiz sahnede müsamere hazırlıklarını tamamladık. Yılbaşı gecesi orkestra eşliğinde söylediğimiz İstiklal Marşı ve diğer marşlar çok beğenildi.

Artık malzeme ihtiyaçlarımız karşılanabilirdi.

8. Aletler Alınıyor;

Önce Bir Fransız piyanosu, bir çello, bir alto, 3 keman, bir akordeon geldi. Piyano çok eski, tamir ve akorda ihtiyacı vardı. Demirci atölyesinde bir akort anahtarı imal ederek piyanonun akort ve onarımını tamamladık. 1944 yılında İstanbul’dan 48 keman, 5 saz aldım. Bu aletleri okul kooperatifi kendine mal ederek okula sattı.

    Okul kemanlara,öğrenciler de öğrenme imkanına kavuşmuş oldu….

9. Hasan Ali YÜCEL geliyor;

Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel, okulu ziyarete gelecek haberi ile bütün öğleden sonraları keman ve orkestra çalışmalarına ayırdık… Hasan Ali Yücel kalabalık bir heyetle geldi. Kendilerine bir orkestra ve koro konseri ile şiir ve oyunlardan oluşan bir gösteri tertiplendi. Konsere 16 kişilik bir öğrenci orkestrası ve 40 kişilik bir koro katılmıştı.

     Orkestra programında Dancla’ nın trioları, koroda da marş ve şarkılar seslendirilmişti. Konserden sonra Hasan Ali Yücel’in şu sözleri hiç aklımdan çıkmaz.”Çocuklar, çok şeyleri başaracağınızdan emindik. Ama keman gibi zor bir musiki aletini, bu kadar kısa bir zamanda öğrenebilmiş olmanız gözlerimizi yaşattı. Ümitlerimizi kat, kat arttırdı. Sizleri candan kutlarız.”

     Bundan sonra müzik çalışmaları hızla yayılmağa başladı. Enstitünün kemanları ve mandolinler yetmiyordu. Artık kendi binamızdaki dershanemize taşınmıştık.

10. Öğretirken Öğrenme;

Bir yandan çok sesli koro çalışmaları, diğer taraftan keman, viyolonsel, alto, mandolin,

   kemençe gibi enstrüman ve orkestra çalışmaları büyük bir hevesle devam ediyordu. Hepsine yetişemez oldum. Birinci keman metodunu bitiren her öğrenciye, dörde kadar yeni başlayan öğrenci yeriyordum. Bu şekilde başkasına öğretirken kendi eksiklerini de tamamlamış oluyorlardı.

11. İlk Mezunlar Veriliyor;

“1944 yılının son baharında enstitü ilk mezunlarını verecekti. Bir tören ve gösteri düzenlenmesi kararlaştırıldı. Orkestra ve korodan başka müzikli piyes (TIRTILLAR)

     Sahneye konacaktı. Bunun için arkadaşlar seferber olmuştuk. Çalışmalar ders saatleri dışında okulun çeşitli yerlerinde sürdürülüyordu. Sahne dışarıda hazırlanacak tören ve gösteri açık havada yapılacaktı. Henüz elektriğimiz yoktu. Lüks lambaları ve gemici fenerleri ile aydınlanıyorduk.

    Tören gününe kadar hep içerde çalışmıştık. Temsil ve konser geceye kalmıştı. Parçaları çalarken ve temsile eşlik ettiğimiz sırada yay kıllarının gevşediğini, ağaç kısımlarının tellere değdiğini fark ettik. Naylon kıllar çok çabuk tükeniyordu. İkinci cihan savaşı içinde idik istenilen malzemeyi bulma imkânı yoktu.

12. At kuyruğu kılları geliyor;

Bir öğrenciyi Pulur Köy Enstitüsüne gönderdik. Erzurum harasından at kuyruğu kılları getirttik. Bu kılları sodalı sıcak su ile temizledikten sonra,yaylara yetişecek boy ve miktarda bağ,bağ yay kılları haline getirdik.Uçlarını mühür mumu ile yapıştırıp yaylara takmak suretiyle ihtiyaçlarımızı karşıladık.Bu şekilde birçok öğrenci yaya kıl takmayı da öğrenmiş oldu.

13. Artık müzik çalışmaları iki bölüme ayrılmıştı;

1-Derslerdeki genel müzik çalışmaları

2-Bir sanat olarak özel müzik çalışmaları.

1-Derslerde her öğrencinin ilk okulda müzik derslerini yürütecek kadar solfej, şarkı, genel müzik bilgisi, İstiklal marşı ve okul şarkılarını bir müzik aleti ile çalabilecek kadar enstrüman kullanabilme, yeteneğinin verilmesi amaçlanıyordu.

2-Özel müzik çalışmaları, genel kültür dersleri dışındaki ziraat, balıkçılık, marangozluk, demircilik, dikiş, inşaat alanları gibi bir de müzik alanı olarak kabul edilmişti. Her gün öğleden sonra öğrenciler ayrıldıkları alanlara giderek çalışmalarını sürdürüyordu.

14. Özel Müzik Çalışmaları;

Bu çalışmalar içinde en az 40 kişi keman ve orkestra, 40 kişi de çok sesli koro için ayrılmıştı. 2 öğrenci de piyano öğrenimine başlamıştı. Her sabah yapılan sporla birlikte sabah müziği yapılması öğretmenler kurulunca kararlaştırıldı. Her gün derslere başlamadan önce yarım saat toplu müzik ve yarım saat toplu spor.

15. 4 Sesli İstiklal Marşı

…İlk sabah müziğine koro ve orkestra ile katıldık İstiklal marşını 4 sesli söyledik. İlk tepki öğretmen arkadaşlardan geldi. Şöyle söylemişlerdi.”Mehmet Ali İstiklal Marşını karmakarışık ettin.”Her sabah 4 sesli İstiklal marşı başlıyor, diğer tek ve çok sesli şarkı ve türkülerle sabah müziklerini, aksatmadan sürdürmeğe çalışıyorduk. Bir ay sonra bir sabah İstiklal marşı ve şarkıları tek sesli olarak söylettim. Aynı arkadaşlarımın yanıtı şöyle oldu.”Bu sabah İstiklal Marşı ve şarkılar yavan oldu.”Bir aylık bir çalışma sonunda müzikteki yavanlık fark edilmişti.

16. 1947 de var olan müzikle ilgili malzemeler;

“Enstitümüz demirbaşına kayıtlı 1 piyano, 48 keman, 1alto, 1çello, 20mandolin, 1akordeon, 1kemençe, 2 zurna, 4 saz, 1 büyük salon gramofonu, 60 klasik plaklık koleksiyon, 1 adet 5 hoparlörlü amplifikatör ve pikap teşkilatı, 1 bataryalı ve 1elektrikli olmak üzere 2 radyo mevcuttur. Bunlara halen öğrencilerin şahıslarına ait olmak üzere mevcut olan 135 keman, 34mandolin,

    4kemençe, 3kaval da ilave edilirse ceman 1 piyano, 183 keman, 1alto, 1çello, 54mandolin, 1akordeon, 4saz, 3kaval, 4kemençe, 2zurna mevcut olup bu aletlerle metotlu ve muntazam olarak çalışan öğrencilerin yekünü şimdilik 320 olduğu tespit edilmiştir.”

    17 Nisan 1948 de “Tarih Diyor Ki” adlı müzikli oyun temsil edildi.

 17. Son sözler;

“Çok üzülerek bir şey daha söyleyeyim;

   Beşikdüzü köy enstitüsündeki bu müzik aletlerinin daha sonraki yöneticiler tarafından hurda eşya olarak satıldığını ve müteahhit tarafından bir kamyonla götürülmüş olduklarını öğrendim.

     Selam 17 Nisan’lara…

KAYNAKÇA

DEMİREL, Özcan;”Eğitimde Yeni Yönelimler” Pegem yay.Ankara,2005

MAY, Rollo; “Yaratma Cesareti” İstanbul. 1991

READ, Herbert ; “ Sanatın Anlamı” İstanbul. 1974

READ, HERBERT;  “Sanat ve Toplum” Ankara. 1981

OSKAY, Ünsal; “ Müzik ve Yabancılaşma” Ankara. 1982

İPŞİROĞLU, Nazan; “ Sanattan Güncel Yaşama” İstanbul. 1998

KIRIŞOĞLU, Olcay Tekin ; “ Sanatta Eğitim Görmek Öğrenmek Yaratmak” İstanbul. 2002

GÖKBERK, Macit ; “ Felsefe Tarihi” Ankara. 1974

FLETCHER , Peter ; “ Education & Music”  Oxford, 1989

ERDOĞAN, İrfan; “ Çağdaş Eğitim Sistemleri” İstanbul.1998

ENSARİ, Hoşcan; “ 21.Yüzyıl Okulları İçin Toplam Kalite Yönetimi” İstanbul. 2003

ERALP, Vehpi; “Sistematik Felsefe” İstanbul. Ders notları. 1974.