Suzan Peker
Bir milletin Kurtuluş Mücadelesi'nin
başladığı tarih, 19 Mayıs 1919... Türk milletinin Büyük Önder Atatürk'ün
liderliğinde, küllerinden yeniden doğuşunun simgesi olan bu tarihin, 100. yılını
kutluyoruz bu yıl. 19 Mayıs 2019'da Samsun'da kurtuluş ruhunu hissetmek ve
Atamız'ı sevgi, minnet ve saygıyla anmak isteyenler şimdiden yerlerini
ayırtmışlar. Otellerde boş yer kalmadığı söyleniyor.
Biz, mart ayı başında Samsun'daydık. Yerel
seçimlerin gölgesinde girdik kente. Kalabalık nedeniyle Onur Anıtı'na zar zor
yaklaşabildik. Samsun halkının büyük kurtarıcının kente çıkışını
ölümsüzleştirmek için O'nun Samsun'a çıktığı noktada diktirdiği bu muhteşem
heykel, sahil doldurulunca denizden oldukça içeride kalmış. Samsun'un simgesi
olan heykel, Avusturyalı heykeltraş Heinrich
Krippel tarafından yapılmış ve 1932'de açılmış. Krippel, Büyük Önderi, Mareşal
üniformasıyla şahlanmış bir at üzerinde betimlemiş.
İkinci durağımız Bandırma Vapuru ve Milli
Mücadele Açık Hava Müzesi. Müzeye giriş, tam 2 TL, öğrenci 1 TL. Bandırma
Vapuru, 9. Ordu Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal ve 18 silah arkadaşını taşıyan gemi değil
maalesef. Onun replikası. Çünkü orijinal Bandırma Vapuru, 1925 yılında Haliç'te
sökülmüş. Samsun Valiliği, geminin orijinaline sadık kalarak yeniden inşa
edilmesini sağlamış ve Bandırma Vapuru,19 Mayıs 2003'te müze olarak hizmete girmiş.
Bandırma Vapuruna giden yolda Milli
Mücadeleyi anlatan on adet bronz rölyef
yeralıyor. "Ya İstiklal Ya
Ölüm" diye Samsun'da başlayan kurtuluşu betimleyen rölyefler; Havza,
Amasya, Sivas ve Erzurum'la devam ediyor.
Bandırma Vapuru'na ayak bastığımızda bir
heyecan kaplıyor içimizi. İlk kamarada Atatürk; Tabip Binbaşı Refik Bey
(Saydam), Kurmay Albay Manastırlı Kazım Bey (Dirik), Topçu Binbaşı Kemal Bey
(Doğan), Kurmay Albay Refet Bey (Bele) ile 19. yy İngiliz yapımı bir masada
toplantı halinde. Balmumu heykellerin yanısıra 1870'lerden kalma bir telefon,
gemici saati, Geç Osmanlı Dönemi'nden ceylan derisi bir harita dikkat çekiyor. Atatürk'ün sevdiği şarkıları da duyunca
gözlerimiz nemleniyor. Kurtuluş Savaşı ruhunu iliklerimize kadar hissediyoruz. Sanki
biraz eksikmişiz, tamamlanıyoruz.
Bir kamara Atatürk'ün yatak odası olarak
düzenlenmiş. Burada kendisine ait orijinal bir radyo bulunuyor.
Daha önce ambar olarak kullanılan sergi
salonu ise, geminin alt katında. Burada Atatürk'ün yazışmaları, kendi el
yazısıyla vasiyetnamesi, çok özel fotoğraflar, silahlar, çeşitli ülkelerin
Atatürk adına bastırdığı pullar, Atatürk'e veda eden Samsun halkının
fotoğrafları ve büyük kaybımızın ardından gazetelerin manşetlerini görüyoruz.
Bu bölümde sinevizyon gösterisi için bir oturma düzeni oluşturulmuş. Bandırma
Vapuru'nun kalbi burası bizce. "Manastır'ın ortasında var bir
havuz..." kulaklarımıza dolarken ülkenin ne büyük fedakarlıklarla
kurtulduğunu düşünüyoruz.
İç düzenlemeleri Abdi Güzel tarafından
yapılmış Bandırma Vapuru, mutlaka görülmeli.
Milli Mücadele Açık Hava Müzesi'nde
Çanakkale Savaşı'ndan, İzmir'de düşmanın denize dökülüşüne kadar geçen zorlu
süreci anlatan ve hissettiren rölyefler, Samsun ve ilçelerinden kaybedilen
şehitlerin adlarının yazıldığı Şehitler Yazıtı, bağımsızlık mücadelesinde
kullanılan top, tüfek, torpido, uçaksavar gibi savaş malzemeleri bulunuyor.
Kurtuluş Yolu
Ulu Önder Atatürk'ün, 18 arkadaşıyla
kurtuluş mücadelesine başlamak amacıyla çıktığı Samsun iskelesi, 19 Mayıs 1919
sabahını hissettirmek amacıyla yeniden
yapılmış. Atatürk ve arkadaşlarıyla onları karşılamaya gelen Samsun halkının
balmumu heykellerinin bulunduğu iskele, ulusun kurtuluş yolunun da başlangıcı.
O yüzden buradan Amasya Suluova'ya kadar uzanan 98 km'lik yol, Kurtuluş Yolu
olarak düzenleniyor. 19 Mayıs 2019'a yetiştirilmeye çalışılan yol, milli
mücadele ruhunu yaşatacak.
Arşivlerden ve karayolları haritalarından
yararlanarak Kurtuluş Yolu'nun orijinal güzergahı belirlenmiş.
Samsun'dan Amasya'ya doğru yol alırken, 'Kurtuluş
Yolu' tabelalarına rastlıyoruz. Bizi anayoldan toprak yollara sokan bu yollar,
terkedilmiş mahallelerin arasından geçiyor çoğu zaman. Bir yolda Kurtuluş
Köprüsü adını verdikleri bir köprü görüyoruz. Bir yolun başında Atatürk'ün çok
özel fotoğraflarını. O dönemde kullanılan araçların benzerleri güzergahlara yerleştirilmiş ama henüz proje
tamamlanmadığı için hangi yolda neyle karşılaşıp karşılaşmayacağımızı
bilemiyoruz. Tabelalar da çok bilgilendirici olmadığı için hepsine girip,
çıkamadık.
Samsun'dan Amasya'ya giderken, 100 yıl önce
Kurtuluş Yolu'nda milli mücadele veren atalarımıza saygı ve minnet duyuyoruz.
