Midilli’de üçüncü gün; Fosilleşmiş orman, Sigri, Eresos, Molivos

Suzan Peker yazdı

Üçüncü günümüzde adanın batısını gezeceğiz. Petra’dan güneye doğru inip Kalloni’den batıya dönüyoruz. İlk durağımız fosilleşmiş orman (petrified forest) olacak. Batıya yöneldikçe bitki örtüsü farklılaşıyor. Bu bölge daha çorak. Hiçbir yerde görmediğimiz kamyonlar bu bölgede karşımıza çıkıyor. Yol yapım çalışmaları, tanıdık geliyor. 

Müze bahçesinde fosilleşmiş ağaç...

Fosilleşmiş orman denince, taşlaşmış koca bir orman görmeyi bekliyoruz ama öyle değil. Kocaman bir alanda koruma alındaki taşlaşmış ağaçları görüyoruz. Midilli volkanik bir ada. Yaklaşık 200 milyon yıl önce meydana geldiği tahmin edilen taşlaşmış orman, 286 kilometrekarelik bir doğa harikası ve Unesco listesinde.

Müze girişi..

 Volkanik hareket sonucu, lavlar bazı ağaçları yakmış, bazılarının üzerleri küllerle örtülmüş ve ağaçlar, kökler günümüze kadar gelmiş. Ağaçlara elleriyle dokunmak ihtiyacı hissediyor herkes. Bu bölgeye giriş, 5 Euro. Aynı biletle Sigri’deki fosilleşmiş ağaç müzesini de ziyaret edebiliyorsunuz. Taşlaşmış ağaçları hem doğal ortamında, hem yol boyunca, hem de müzede görebilirsiniz.

Taşlaşmış ağaç...
 

Yol boyunca koruma altına alınmış taşlanmış ağaçlar...

Sigri, adanın batı ucunda yer alan bir sahil kasabası. Müze, 1994’te kurulmuş. Bahçesinde gördüğümüz fosil ağaçlar, müzeyi daha da davetkar kılıyor. Sadece Midilli adasından değil, dünyanın dört bir yanından 20 milyona varan yaşlardaki taşları görmek mümkün. Korunmuş kök, meyve, yaprak ve tohumları da. Müzeyi gezmeden dönmeyin, 200 milyon yıl önceyi başka nasıl hissedebilirsiniz. İçeride fotoğraf çekimine izin verilmediği için buradan fotoğraf paylaşamıyorum. 

Sigri...

Sigri’de 1757 yılında Osmanlılar tarafından inşa edilmiş bir kale de bulunuyor. 

Sigri’den ayrılıp, bu kez Antik Helen döneminin ünlü kadın şairi Sapho’nun vatanı Eresos’a gidiyoruz. Yeri gelmişken Sapho, tarihte ilk feminist olarak kabul ediliyor. Kız çocukları için bir okul kurduğu biliniyor. Kadınlara olan ilgisi nedeniyle Sapho’nun biseksüel olduğu kanısı hakim. Lezbiyen kelimesinin kökeninin de Lesboslu’dan geldiği söyleniyor. 

Skala Erosos....

Skala Eresos, Eresos’un iskelesi malum. Deniz kumluk ve keyifli. Kumsalın üzerine ahşap ayaklarla restoranlar, cafeler oturtulmuş. Bunlardan birini seçip, hem denizin hem de yediklerimizin tadını çıkarıyoruz. Eresos Plajı adanın en güzel plajlarından biri. 

Molivos Tropicana Restoran'dan görünüş...

Akşam yaklaşıyor dönmek zamanı. Petra’ya yaklaşık 1.5, 2 saatlik yolumuz var. Akşam yemeği için Molivos’ta Madam Taxia’nın yerinde Tropicana’da olacağız. Yerimizi, Midilli’ye gelmeden önce Tropicana’dan çok memnun kalan arkadaşlarımız ayırttı. 

Molivos adanın en popüler yeri...

Petra ile Molivos arası yaklaşık 15 dakika. İki yer arasında küçük lokomotif görünümlü çekçekler işliyor. Kişi başı 8 Euro’ya açık havada keyifli bir yolculuk yapabilirsiniz. 

Petra - Molivos arası çalışan çekçek...

Molivos (Mithymna) adanın en çok tercih edilen yeri. Mitolojiye göre Mithymna, antik dönemde Kral Makaras’ın kızının adıymış. Hagios Pandeleimonas Kilisesi, Hagia Kiriaki Kilisesi ve 1795’de inşa edilen Taksiarhis Bazilikası tarihi yapılar. Molivos, birçok tarihi konağa da ev sahipliği yapıyor.

Petra’daki otelimizden gördüğümüz Molivos Kalesi’nin etekleri boyunca restoranlar, cafeler, hediyelik eşya dükkanları uzanıyor. 

Molivos'ta akşam....

Molivos’a vardığımızda akşam 7’ydi. Gün batarken, burada olmak güzel. Güneş denize batıyor ve eski şehri çok güzel bir ışıkla aydınlatıyor. Kemerli, daracık  bir taş yolun üzerinde gidiş, geliş trafik, üzerine bir de lokomotif. Kimse kimseye kızmadan bu dar yolda nasıl gidip geliyor, gerçekten mucize gibi. 

Tropicana Restoran, görmüş, geçirmiş bir çınar ağacının altında. Madam Taxia, bizi görünce hemen tanıyor. Çok enerjik, güleryüzlü, samimi.. Gerçekten adadaki en lezzetli yemekleri burada yiyoruz. Musakka (patlıcan, patates, kıymadan yapılmış, lazanyayı andırıyor), İmam (İmam bayıldı’nın kardeşi), magic salad (gerçekten sihirli gibi) saganaki… Üzerine dondurmalı baklava. Hesabı ödeyip ayrılırken, Madam Taxia, kendi yaptığı likörleri tattırmak için arkamızdan koşturuyor. İşini severek yapmak bu olsa gerek. 

Yemekten sonra kaleye doğru yürüyüp ara sokaklara dalıyoruz. Kaldırımlarda, cafelerde oturanlar hallerinden memnun. Sokaklar canlı. 

Midilli’de üçüncü akşamı da böyle bitirdik. 

Midilli’de ikinci gün: Agiasos, Kato Tritos, Melinda, Skala Kalloni

 Suzan  Peker yazdı

Midilli’de ilk güne uyandık. Deniz mavi, hava güzel. Bugünkü rotamız, Agiasos, Kato Tritos, Plomari, Skala Kalloni…

Otelin kahvaltısı, bizim kahvaltıya çok benzese de çay konusunda biraz zayıflar. Bizim gibi çaykolikseniz, yanınızda kettle getirip, çayınızı kendiniz demlemelisiniz. Neyse kahvaltıdan sonra yola koyulduk. 

Agiagos..

İlk durağımız Olympos Dağı’nın eteğindeki Agiasos. Anneannemin annesi Agiasos doğumluymuş. O yüzden bu şirin köyü de hissederek dolaştık. Midilli’de en sevdiğimiz köylerden biri oldu Agiasos. Arnavut kaldırımlı sokakları, yeşilliği, tarih kokan rengarenk dükkanları, serin, huzur veren cafeleriyle sevimli bir dağ köyü burası. Ahşap oymacılığı ile ünlü Agiasos’ta, el yapımı seramiklere de hayran kaldık. Küçük seramik dükkanlarını arasından, iki katlı sevimli evlerin arasından ilerleyip yukarıya doğru çıkarsanız cafelerin olduğu bir meydana geliyorsunuz. Burada Türk kahvesine çok benzeyen Greek cafe içebilir, baklava, muhallebili börek gibi tatlılardan tadabilirsiniz. 

Agiagos'tan bir köşe...

Agiagos...

Meydandaki Panagia Kilisesi, Ortodokslar’ın haç noktası. Kiliseye MS. 4. Yüzyılda getirilen Meryem Ana’nın muhteşem Bakir Çocuk Tablosu’nun, bölgenin en önemli hazinesi olduğu söyleniyor. 

Panagia Kilisesi...

Agiasos’a çok uzak olmayan Kato Tritos, yine Olympos Dağı eteklerinde Gera Körfezi’ne tepeden bakan bir köy. Sakin, sokaklarında birkaç kişi gördüğümüz bu köyde Osmanlı’dan kalan iki çeşme ve bir de hamam bulunuyor. Köyün küçücük meydanında da Madam Stratula’nın cafesi. Ceviz ve zeytin ağaçlarının arasındaki evler, çok bakımlı değil. Bazıları terkedilmiş izlenimi veriyor. Anneannemin mübadeleden önce yaşadığı bu köy, acıların izlerini taşıyor sanki. Sakin, sessiz, hüzünlü. 

Kato Tritos'ta kardeşim...

Köyü arkamızda bırakıp, güneye Plomari’ye doğru iniyoruz. Plomari’nin adı, Yunan milli içkisi Uzo ile anılıyor. Uzo’nun ilk üretildiği yer olan Plomari’de, bir de Uzo müzesi var. Biz vaktimiz olmadığı için müzeyi gezemedik. Gitmek isterseniz, müzede tadım yaptırıldığını da söylemiş olalım. Zeytinyağı fabrikaları, tabakhaneler eskiyi günümüze taşıyor. Restore edilen eski sabun fabrikası, modern bir kültür merkezine dönüştürülmüş. 

Melinda...

Biz denizi solumuza alıp ilerliyoruz. Daracık yollardan şirin evlerin arasından geçiyoruz. Amacımız, kendimizi serin sulara bırakmak. Melinda’da mola veriyoruz. Burası birkaç küçük restoranın bulunduğu bir sahil bölgesi. Evler, kumsalın hemen bitiminde. Diamond Restoran’da karar kılıyoruz. Sıcacık bir aile işletmesi. Bahçe duvarlarında sanırım sahiplerinin düğün fotoğrafları asılı. Deniz sıcacık, biraz taşlık. Duş ve şezlong ücretsiz. Birkaç basamakla restorana inip çıkabiliyorsunuz. Akşam yemeği için Skala Kalloni’yi planladığımız için burada patates, bira gibi birşeyler atıştıracağız. Ama ne mümkün. Patatesler kallavi, kalamar yumuşacık (ki sonradan yediğimiz en iyi kalamar olarak bunu seçiyoruz)  salatalar lezzetli. Üstüne ikram dondurmalar da gelince akşam yemeğine yer kalmıyor midemizde. 

Yeniden yola koyuluyoruz. Dağlara tırmandıkça, manzara daha da güzelleşiyor. Zeytin ağaçlarının arasından denize baktığımızda karşımıza Karaburun ve Sakız Adası’nın silüeti çıkıyor. 

Skala Kalloni'derestoran önlerinde uzo şişeleri...

Köy kahvelerinde oturan Yunanlılar’ın aralarından, daracık sokaklardan ilerliyoruz. Tekerleğimiz ayaklarının üzerinden geçecek diye korkuyoruz ama onlar, biz İstanbullular’ın alışık olmadığı bir sakinlik içinde. 

Skala Kalloni. Ünlü düşünür Aristo'nun heykeli..

Kalloni’den sonra Skala Kalloni’ye varıyoruz. Körfezin kıyısındaki bu sahil kasabası restoranlarıyla ünlü. Ama bizim yiyecek halimiz yok. Aristo’nun şehrinde, O’nun heykeliyle fotoğraf çekip, biraz da sokaklarında gezinip, yine kuzeye Petra’ya dönüyoruz. 

Yarın başka bir macera bekliyor bizi.  

Midilli’de ilk gün...

Suzan Peker yazdı

Bir önceki ‘Anneanneme mektup’ yazısında, Midilli’nin bizim için öneminden bahsetmiştim. Bu  sefer gezdiğimiz yerleri, gördüklerimizi, yediklerimizi anlatacağım.

Bizim Midilli dediğimiz adanın asıl adı Lesvos. Merkezi ise Mitilini. Pandemiden önce uygulanan günübirlik kapı vizesi, artık yok. Konsolosluğun anlaştığı şirket Kosmos aracılığıyla Schengen vizesi alıyorsunuz. Küçükkuyu’dan adaya ulaşımı da kaldırmışlar.

Ayvalık’tan Midilli’ye Turyol ve JalemTur feribotlarıyla geçiliyor. Biz Turyol’u tercih ettik. Kişi başı 30 Euro ve aracımızla geçtiğimiz için araca da 80 Euro ödedik. Araç için ayrıca sigorta şirketi aracılığıyla 50 Euro’ya Green Kart çıkartmak gerekiyor. Kendi aracınızla geçmek yerine adada günlüğü 30-40 Euro’ya araç da kiralayabilirsiniz.

Saat 9.00’da kalkacak feribot için 7.30’da Avvalık’taydık. Biletlerimizi on-line aldığımız için Turyol’un ofisinden bileti bastırmak gerekiyormuş. Biraz kuyruk oluştu ama hızlı hallettik. 150 TL’lik yurtdışı çıkış harcını, limanda ödeyebiliyorsunuz. Gümrük ve pasaport işlemlerinden sonra aracımızla feribota bindik. Yaklaşık yarım saatlik gecikmeyle kalkan feribot, 11.00 gibi Mitilini’deydi. Aracımızı park edip, pasaport kontrolünden geçtik. Artık Sapho’nun, Aristo’nun, Elitis’in ve bizim için en önemlisi anneannemizin adasını keşfetmeye hazırdık.

Petra...

Midilli’ye birkaç kez giden komşularımızın; yardımıyla dersimizi çalışmış, gün gün gezilecek yerleri belirlemiştik. Mitilini, adanın güneydoğusunda. İlk gün buradan otelimizin bulunduğu kuzeydeki Petra’ya doğru, kıyı kıyı gidecektik. Ama öncelikle adaya özgü yiyeceklerin de  satıldığı alışveriş caddesi Ermou’yu görecektik. Aracımızı park edip Ermou’yu keşfe çıktık. Sırası gelmişken, Midilli’de araba park sorunu yok. Sokak aralarına ya da önerilen park yerlerine rahatça ücretsiz park edebiliyorsunuz.

Ermou...

Ermou, küçük bir cadde. Zeytinyağı, peynir, tuzlu balık gibi ürünlerin satıldığı küçük şarküteri tarzı dükkanlar, kasaplar, balıkçılar, kahve dükkanları, hediyelik eşya ve giysi mağazaları yan yana sıralanmış. Küçük bir Ege kasabasındaki eski dükkanların kokusu gelebilir burnunuza gezerken. Caddenin başında etkileyici kubbesiyle Agios Therapon Kilisesi, sonunda Yeni Cami bulunuyor. Midilli Kalesi, Özgürlük Anıtı, Sapho Heykeli; şehrin simgelerinden. Caddeye de şehre de sakinlik hakim.

Ermou küçük bir cadde...

Ermou’yu bitirip yola koyulduk. Kuzeye doğru giderken, mistik balıkçı kasabası Panagiouda’ya, kaplıcalarıyla ünlü Thermi’ye uğrayarak ilerliyoruz . Girip çıktığımız küçük yerleşim yerlerinde denizle buluşup Ege’nin karşı kıyısına selam veriyoruz.

Mandamados yol üzerindeki önemli bir durağımız. Türkçedeki Manda kelimesinden adını alan Mandamados, süt ürünleriyle ünlü. Girişte ‘koyun yoğurdu’ yazısını görünce şaşırmayın sakın. Birçok yerde Türkçe yazılar görebilirsiniz Midilli’de.

Baş meleğe adanmış Taksiarhis Manastırı şehrin birkaç km dışında. 140 ibadethanenin merkezi olarak bilinen manastırın bahçesinde sütlaç, lokma tatlısı, koyun yoğurdu gibi bildik lezzetlerin ‘komşu’ elinden çıkmışlarını tadabilirsiniz. Biz, manastırı ziyaret edip, bu lezzetleri yiyerek soluklandık. Taksiarhis Manastırı, 1870’li yıllarda bugünkü halini almış. Paskalya’da binlerce ziyaretçi çektiği söyleniyor.

Mandamados’tan ayrıldıktan sonra kuzeye doğru ilerliyoruz. Sikaminia ve Molivos’u keyifle gezmeye bırakıp Petra’ya ilerliyoruz. Petra, Yunanca taş ve kaya anlamına geliyor. Kasaba adını köyün tam ortasındaki 35 metre yüksekliğindeki kayadan alıyor.

Kayanın üzerinde 114 basamakla çıkılan bir kilise var: Panagia Glikofilusa. Kilisenin 1600’lü yılların başında inşa edildiği tahmin ediliyor.

Otelimiz Clara Hotel, Petra’yı yaklaşık 2 km geçtikten sonra. Bodrum evlerine benzeyen otel, Türkiye ana karasının en batı ucu, Babakale’ye bakıyor. Bir gün önce küçük kahvesinde oturup baktığımız karşı kıyıya, bu kez karşı kıyıdan selam gönderiyoruz. Aramızda kuş uçuşu 11 km var.İlk gece akşam yemeğini Petra’da yemeyi planlamıştık. Güneş, denize batarken, biz de kendimize yan yana dizili restoranlardan birini seçiyoruz. ‘Yediğin senin olsun, gezdiğin, gördüğün yerleri anlat’ derler ama, yediklerimizi de anlatmadan geçemeyeceğim. Ahtapot ızgara ki alıştığımız kıvama göre biraz sertti, kalamar ızgara, Greek salata, deniz ürünlü makarna, hatırlayamadığım birkaç meze daha ve 20’lik Uzo’dan oluşan yemeğimize, Türkiye’deki gibi hatta biraz daha az bir hesap geliyor. Midilli’de porsiyonlar büyük, fiyatlar her yerde üç aşağı, beş yukarı aynı, yemek üstüne tatlı ikram.

Gece Petra’nın çarşısında geziyoruz. Hediyelik eşyaların satıldığı birkaç dükkan, sohbetin bol olduğu cafeler, sokak aralarında canlı müzik, baklava, dondurma, pasta satan pastaneler. Bugün çok yorulduk. Yarın keşif için dinlenmek gerekiyor. Midilli’de ilk gün sona eriyor.

Anneanneme mektup!

Suzan Peker yazdı

Sana hiç mektup yazmadım değil mi anneanne. Hiç ihtiyaç duymadım ki, çünkü hep yanımızdaydın. Gerçekten anne annemizdin, iki kat annemizdin. Şimdi çok uzaklardasın. O yüzden yazıyorum bu mektubu. Başka nasıl anlatabilirim, doğduğun topraklara gidişimizi, hissettiklerimizi.

Henüz çocukken ayrılmak zorunda bırakıldığın topraklara ayak bastık bu yaz,Cırnık’la. Cırnık büyüdü, iki çocuğu var, biri kız, biri erkek. Benim bir oğlum var,evlendi geçen yıl. Eşlerimiz, bir de kızımızla beş kişi geldik Midilli’ye. Senin kimbilir hangi zorluklarla ayrıldığın 1924’in acı günlerinin üzerinden neredeyse bir asır geçmişken. Annen, baban ve iki küçük erkek kardeşinle kimbilir kaç gün sizi üzerinde taşıyan kara, dalgalı deniz; şimdi masmavi. Acıları derinlere gömmüş, tıpkı bizim gibi.

Senin köyünün adı, Katirtos’tu değil mi?. Kato Tritos yapmışlar adını. Altınoluk’tan görülen adanın en yüksek tepesinin altındaymış, gidince anladık. Altınoluk’a benzetirmişsin Katirtos’u. Biz de benzettik. Bir tepeden denize bakıyor evler. Gera Körfezi’ne. Bir iç deniz. Biraz ileride bir iç deniz daha var Kalloni Körfezi. Belki sen gitmemişsindir bile, yan körfeze. Balıkçılık yaparlarmış Katirtos’un iskelesinde. Skala diyor Midilliler, iskelelere. Denize bakan her köyün skalası var, tıpkı mübadeleden sonra geldiğin Altınoluk ve iskelesi gibi.

Köyün içi acı, biraz da hayıt kokusu. Kapıların önünde senin çok sevdiğin mercan çiçeklerinden var. Hala biz de ‘anneannemin çiçeği’ diyoruz mercana. İncir ağaçları çıkmış eski evlerin duvarlarının arasından. Belki senin çok sevdiğin bir teyzenindir o ev.

Annem anlattı: İki katlı, iki pencereli, merdivenli bahçeli, arkadan da kapısı olan,çeşmeye yakın bir evmiş sizinki. Cırnık’la gezdik köyü. Dar sokaklarında o ev mi,bu ev mi diye aradık. Her iki katlı, iki pencereli evde heyecanlandık. Senin her gün bastığın, son kez bastığın Arnavut kaldırımlarındaki ayak izlerini takip ettik.

Biz evini bulduk anneanne. Tam senin anneme, annemin de bize anlattığı gibiydi.Camlarında senin 14 yaşındaki halini gördük. Genceciktin. Biz senin gençliğini hiç görmemiştik anneanne. Ne güzelmişsin. Annenin, ‘Nedimeee’ diye seslendiğini duyduk. Arkası gelmedi seslenişin. Hasan ve Mehmet Dayı koşturuyordu bahçede.

Mehmet Dayı’nın boynundaki ipe asılı ekmeği gördük, yıpranmış bahçe kapısının arasından. Hani alelacele giderken kilitlemenize bile izin verilmemişti ya, artık kilitli bahçe kapısı. Kilitlerin üzerinde ipler bağlı. Kapıda 5 yazıyor. Numara mı, yoksa ‘100 yıl önce; anne, baba ve üç kardeş mi yaşadı bu evde diyor’ kapı,bilemedik.

Cırnık’la ben evin önünden, arkasından dolaştık. Cırnık gitti, dönmedi. Sen renkli televizyonun ilk dönemlerini gördün. Hani her seferinde anlatırdık da yine de aklın ermezdi, öbür dünyaya göç eden İsmet İnönü’nün nasıl televizyonda göründüğüne.

Şimdi telefon, sinema, televizyon herşey cebimizde. Küçücük bir cep telefonuyla köyün, evin fotoğraflarını ve filmini çekebiliyor, onları anında istediğimiz kişiye gönderebiliyoruz. Cırnık gitti, dönmedi dedim ya,çekim yapıyormuş evin arkasında. Sonradan paylaştı bizimle, hıçkırıkları duyuluyordu.

Köyün küçücük meydanında küçük bir cafe var. Sahibi Stratula ve Vasili. Siz,Altınoluk’a geçerken, Stratula’nın dedesi de Ayvalık’tan Katirtos’a gelmiş.Size Altınoluk’ta Rumlar’ın evleri verilirken, Rumlar’a da sizin evlerinizi vermişler. Din esasına göre değiş-tokuş..Evlerden, yaşanmışlıklardan, sevdiklerinden zorla ayrılmak, mübadele… . Stratula ile karşılıklı yaşanan acılardan ve halkların kardeşliğinden konuştuk.

Ne acılar yaşamışsınız anneannem. Biz bir asır sonra bile Kato Tritos’un sokaklarında gözü yaşlı dolaşıyorsak, sizin acılarınızın tarifi yoktur. Biz sormazdık,sen de hiç bahsetmezdin bu zor günlerden. Arasıra ‘Pantesera’ diye Rumca bir şarkı tuttururdun. Bazen de ‘agustos piyos’ derdin elini sallayarak. Stratula’ya sorduk ne demek bu diye. Uzun bir süre bulamadı. Sonra doğrusunu telaffuz etti. ‘Umurumda olmaz’ gibi bir deyimmiş. Umurunda olmaması mümkün mü, bu kadar acının.

Sevgi ve özlemle…