9 Eylül 1923 size bir şey ifade etmeyebilir ama Cumhuriyet tarihimizde önemli bir kaldırım taşının doğduğu gün olması bakımından önemli bir tarih.Biliyorsunuz ülkemizin en eski partisi, Cumhuriyet Halk Partisi. Geçenlerde bir arkadaş topluluğunda tartışırken bir şeyi fark ettim. CHP’nin "kuruluş adımlarını" belki okumuşuz ama çoktan unutmuşuz.
Onun için bilenlerden özür dileyerek CHP’nin yol haritasından bazı önemli kavşakları sizlerle paylaşmak istedim;
LOZAN'LA BAŞLAYAN YOLCULUK
Lozan Antlaşması kabul edilir. Mustafa Kemal 9 Eylül 1923’te dokuz Umde (ilke) diye adlandırılan siyasi programını açıklar. Bu dönemde mecliste yoğun tartışmalar yaşanmaktadır. Siyasi programın açıklanmasından iki gün sonra İçişleri Bakanlığı’na bir dilekçe verilir ve Halk Fırkası kurulmuş olur.
Genel sekreterliğini Recep Peker’in üstlendiği Halk Fırka'sının kurucuları arasında Refik saydam, Celâl Bayar, Münir Hüsrev Göle, Sabit Sağıroğlu, Cemil Uybadin, Saffet Arıkan, kazım Hüsnü ve Zülfü bey gibi isimler vardır.
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilince Halk Fırkası’nın 158 milletvekili, Mustafa Kemal’i Cumhurbaşkanı seçer.
"Halk Fırkası" adı, 10 Kasım 1924’te "Cumhuriyet Halk Fırkası" olarak değiştirilir. 1935’te yapılan 4. Kurultay’da da partinin adı bugünkü adını yani Cumhuriyet Halk Partisi adını alır.
Bir bilgi daha; 1937 Şubat’ında yapılan bir anayasa değişikliğiyle, CHP'nin "altı oku" Türkiye Cumhuriyeti anayasasına resmen dahil edilir.
Atatürk’ün Halk Fırkası’nı kurarken açıkladığı dokuz umdeyi (ilkeyi) merak edenler için işte o dokuz ilke:
1- Hâkimiyet milletindir!
2- Milli hayata ve mukadderata ( geleceğe)Türkiye Büyük Millet Meclisi egemendir.
3- Kanunlarda, Teşkilâtta( kurumlarda ), idarede, eğitimde, iktisatta, milli hâkimiyet (ulusal egemenlik) esastır!
4- Saltanat (padişahlık) diriltilemez.
5- Mahkemeler, muhakeme şekli (yargılama şekli) ve kanunlar düzeltilecektir.
6- Misakı-ı sa'y ( Çalışmaya başlama) için teşebbüse köylüler yararına başlanacaktır. Aşar ( vergi) kaldırılacak, millî bankalar güçlendirilecek, demiryolları arttırılacaktır.
7- Tevhid-i tedrisat ( eğitim birliği) sağlanacaktır.
8- Askerlik süresi kısaltılacaktır.
9- Şerefli bir barışın temeli; mali, iktisadi ve idari istiklâl-i tamdır! (şerefli bir barışın temeli, maliyede, ekonomide ve idaredeki özgürlüklerle olur)
Kaynak: Atatürkçülük nedir ? web sitesi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder