14 Ekim 2007

Dillerin aile yapıları ve Türkçemizin yeri

Doğru Yazalım, Doğru Konuşalım, Dilimizi Koruyalım etkinliğimiz devam ediyor. Bugüne kadar dostlarımız değişik konuları, kendi tarzlarıyla çok güzel işlediler.
Hazır Sevgili Tijen (Mutfaktazen) farklı bir bakış açısını bizimle paylaşmışken ben de onun yolundan giderek dillerin aile yapılarını sizlerle paylaşacağım.
Yeryüzünde ne kadar dil kullanıldığını hiç merak ettiniz mi? DDD etkinliğimiz çerçevesinde bu konuda bir araştırma yaptım. Araştırmanın en önemli kaynağı da eşimin bilgileri ve dokümanları oldu. Belki bu bilgileri biliyorsunuzdur ama yine de elinizin altında bir kaynak olsun istedim.
Tüm dünyada 3.500’e yakın dil olduğu saptanmış.
Tüm çeşitliliğine rağmen diller arasında akrabalıklar var. Bu akrabalıklar;
A= Dilin çıkış bölgesi ,
B= Dilin yapı özelliği
bakımından incelenir.
Ancak, akraba dilleri kullananların soyca da aynı olmaları gerekmez. Latince ile Slavca veya Türkçe ile Moğolca gibi…
Bazı diller ise civar ailelerin hiç birine girmez, Bask dili gibi …

A=Dilin Çıkış Bölgesi (Kaynak) DİL AİLELERİ: Dünya dilleri kaynakları bakımından 27 ailedir. Fakat genelde 5 büyük aile incelenir:

I ) Hint-Avrupa Dil Ailesi : Bu grupta 132 dil konuşuluyor. Bir kolu Asya’da bir kolu ise Avrupa’dadır.
1: Avrupa Kolu: GERMEN DİLLERİ (Almanca, İngilizce, Felemenkçe ve İskandinav dilleri ) ROMAN DİLLERİ ( Latince, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce,Romence ) İSLAV DİLLERİ ( Rusça, Bulgarca, Sırpça, Lehçe,Arnavutça ve Çekçe ). Gibi bölünmeler gösterir. Ayrıca Yunanca, Keltçe, Litvanca ve ölmüş Hititçe de Avrupa kolundadır.
2: Asya kolu : Sanskritçe, diğer Hint lehçeleri, Farsça ve Ermenice

II ) Sami Dilleri Ailesi: Bu grupta 46 dil vardır . En büyükleri, Arapça, İbranice, Habeşçe ve Kuzey Afrika lehçeleri ve ölmüş Akadça …

III ) Çin-Tibet Dilleri Ailesi : Bu grupta 115 dil vardır. Çince, Tibetçe ve Tayland Dili …

IV ) Bantu Dilleri Ailesi : Orta ve Güney Afrika’da kullanılan binlerce lehçeyi içerir. En önemlileri Bantu Dili, Matabele Dili, Swahili Dili gibileridir…

V ) Ural-Altay Dilleri Ailesi : Bu toplulukta 66 dil vardır. Bugün hâla bazı dilbilimciler Ural-Altay Ailesini ailelerden değil, gruplardan sayma görüşündedir.Çünkü, bir Hint-Avrupa Ailesi içindeki yakınlık bu dillerde yoktur, daha ziyade yapı birliği gösterirler.İki kolu vardır
1: Ural Kolu : FİN-UGUR ( Fince, Macarca, Ugurca, Permce ) , SAMOYED ( Samo-yedce ve çeşitli lehçeleri )
2: Altay Kolu : Türkçe. Moğolca, Mançuca. Tunguzca. Ayrıca yerleri tartışılan Kore ve Japon dillerinin de bu aileden olduğu iddia edilmektedir .

B= Dilin Yapı Farklılığı DİL AİLELERİ : Kelime yapılarının farklılığına göre dünya dilleri 3 ana aileye ayrılmıştır:

I ) Tek Heceli Diller : Kelimeler tek hecelidir, çekimli halleri yoktur.Çekimli haller başka bir kelime ile ifade edilirler.Şeklen birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek için çok zengin bir vurgu sistemleri vardır . Çince ve Tibet Dili bu gruptandır .

II ) Eklemeli (Bitişken) Diller : Tek veya çok heceli kelime kökleri vardır. Bu köklerin sonuna veya başına ekler getirilir. Ekler gelirken köklerde bir değişiklik olmaz. Türkçe, Macarca sonekli , Farsça örnekli dillerdendir .köy-lü-ler-i-miz-den-miş---- bîbaht…

III ) Çekimli (Bükümlü) Diller : Bu dillerde ekler ve kökler birbiri içinde kaynar, çok defa köklerde içten kırılmalarla değişiklik olur. Arapça en tipik örnektir.Birçok Hint-Avrupa dili de bu gruptandır. Hıfz—hafız—hafıza—mahfuz—mahfaza—muhafız—Hafazanallah--

Kaynaştıran Diller : Tipik grup olarak kabul edilmemiş bir koldur. Bu dillerde birkaç kelime birleşip yeni kelimeler yapar . Kızılderili dilleri ve Eskimo dili böyledir.
Türkçemiz, Ural-Altay dil Ailesinin Altay kolundan ve Eklemeli(Bitişken) Diller ailesindendir.
Kaynak:
Muharrem Ergin:Üniversiteler İçin Türk Dili,
Osman Göker: Uygulamalı Türkçe Bilgileri,
MEB Komisyon: Türk Dili Lise I,II,III.

17 yorum:

Tijen dedi ki...

Akın Abi,
Ne kadar özel bir dosya hazırlamışsınız. Kırk yıl düşünsem aklıma gelmezdi böyle bir konuya değinmek. Çok teşekkürler. Diller, kökenleri beni de çok ilgilendiriyor ama farklı bir açıdan sanırım. Nasıl farklı deseniz açıklayamam ama yıllar önce New York Times'ın dil yazarı William Safire'ı (dediklerinin çoğunu anlamasam da) çok etkilenerek okurdum. Hala da yazıyor, ilginç bir adam. Çok teşekkürler paylaştıklarınız için, hemen bağlantı veriyorum.

Punto dedi ki...

Sevgili Tijen; kuralların çoğunu inceledik ve dostlarımızla paylaştık. Ben de bilinen ama unutulan bazı "bilgileri" paylaşmak istedim o kadar.

mavimantar dedi ki...

Akın Bey,dilimize gösterdiğiniz hassasiyet için ve bizleri bilgilendirdiğiniz için size çok teşekkür ediyorum.Bu vesileyle size bir de soru sormak isterim.Şu anda dünyada en çok konuşulan dil hangisidir? Okul yıllarımda bize, en çok konuşulan dil Türkçe olarak öğretilmişti.Bu güne kadar sağlıklı bir bilgiye rastlayamadığım için size sormayı uygun gördüm.Teşekkür ediyorum.Saygılar.
Not:Ayrıca sizi yeni oluşturmaya başladığım blogumdaki bağlantı linklerime ekledim.Beni de ziyaret ederseniz çok mutlu olurum.
http://organikgida.blogspot.com

munevver dedi ki...

Punto Ağabey,
Çocuklarla ders çalışırken bu konuda çok zorlanmıştım. Bana çeşitli sorular soruyorlardı. Mantıksız değildi elbette. Ama bir türlü bu "aile" kavramını kabul etmiyorlardı. Bana, güzel bir anıyı hatırlatmış oldu yazınız. Teşekkürler.

Nane Limon

Selen dedi ki...

Sevgili Punto amca,
Çok güzel bir konuya değinmişsiniz. Okul yıllarından beri bu konuda bir yazı okumamıştım. Elinize, dilinize sağlık..

Punto dedi ki...

Sevgili Mavi Mantar; Son araştırmaları bilmiyorum ama Language Today adlı bir dergide 1997 kayıtlarına göre
Çinceyi yani Mandarin dilini 1,2 milyar kişi konuşuyor.
İngilizceyi 330 milyon kişi,
İspanyolcayı 300 milyon kişi,
Hindi/Urducayı 250 milyon kişi,
Arapçayı 250 milyon kişi,
Türkçe ve lehçelerini 200 milyon kişi konuşuyor.
Günlüğünü okudum. Güzel bir günlük. Konularınız benim de üzerinde durduğum konular.Organik ürünlerin ön plana çıktığı şu günlerde böyle bir günlük önemli bir görevi üstlenecek. Kutluyorum sizi ve dostlarıma da buradan duyuruyorum günlüğünüzü.
Ben de seve seve linklerime ekledim sizi.

Punto dedi ki...

Sevgili Münevver; hepimiz okul yıllarında okuduk geçtik bu konuları ve unuttuk. Şimdi hatırlama ve hatırlatma zamanı. Özellikle öğrencilerimize kaynak oluşturabiliyorsak ne mutlu bizlere.

Punto dedi ki...

Sevgili Selen; biliyorsun amacımız bilgileri tazelemek ve bu bilgilerden kaynak yaratmak. Sanal alemi bu yönden bakıldığında çok önemli bir buluş olarak görüyorum. Yeter ki bu aleme doğru bilgiler konabilsin.

Bocuruk dedi ki...

DDD etkinliğinde emeği geçen herkese ve size de çok teşekkürler. Güzel prensesim o kadar çok faydalanıyor ki:) Tabii ben de. Çok da güzel bir konuda bilgi vermişsiniz, sağolun.

Punto dedi ki...

Sevgili Bocuruk; bu bilgilerden güzel prensesimizin faydalanması bizi mutlu eder. Hedefimiz, bu bilgilerden faydalanan prenseslerimizin ve prenslerimizin çoğalması.

Serpil dedi ki...

Sevgili Punto Abi; sayfanızı çok ama çok beğendim. Linklerime hemen ekliyorum. İşallah sizde benim sayfamı beğenir ve eklersiniz. türkçemizi doğru kullanmayı o kadar az biliyoruzki umarım eşsiz bilgilerinizden faydalanabilirim. sevgiler. Bayramınız mübarek olsun.

Punto dedi ki...

Teşekkür ederim Sevgili Serpil; ben de sizin günlüğünüzü linklerime ekliyorum.

Bocuruk dedi ki...

Sevgili Punto Amca,
Bir türlü size iletemediğim fasulye turşusu ve kavurması tarifini www.cafegusto.blogspot.com adresinde Sevgili Serpil vermiş. Öğrenip size iletemediğim için çok üzgünüm:( Bu sayfa ve son etkinlik karadeniz yemekleri tarifleri umarım size yardımcı olur.
Sevgilerimle...

Sanem dedi ki...

Japonca da Altay kolunda oldugundan olsa gerek dil bilgisi kurallarımız neredeyse tamamen aynı japonca ile, bir Japonun Türkce öğrenmesi o yüzden cok kolay olabiliyor belki de.

Bir de bizim dilimiz Macarca ile benzerlik tasir cok, gerek dil yapısı gerek gramer ozelliği olsun, mesela;
elma - alma
deve- teve
ana- anya
bıçak- biçka
balta- balta
dede- ded
darı- dara
kapmak- kapni
süpürmek- söpörni
öldürmek- ölni
keçi- keçke

Bu aralar okuduğum kitapta vardı Macarlara benzerliğimiz, ondan bakarak yazıverdim örnek kelimeleri.

Punto dedi ki...

Sevgili bocuruk; teşekkür ederim. Karadeniz yemeklerini izliyorum. Kavurma tarifini de oralardan alırım.

Punto dedi ki...

Sevgili sanem; haklısın. Verdiğin bilgiler için teşekkür ederim. Hepimiz bir dil ailesinin çocuklarıyız aslında.

mavimantar dedi ki...

Akın abi,biraz geç kaldım ama,soruma vermiş olduğunuz yanıt için çok teşekkür ederim.Önceki yazılarınızı okurken, buraya bakmayı unuttuğum için ,ancak şimdi gördüm yazınızı.
Buradaki pek çok kişi organik gıdalar hakkında bilgi sahibi.(Ben de bu konuda otorite değilim elbette.)Benim yapmaya çalıştığım bu bilgiyi uyanık tutmak,unutmak üzere olduklarımızı anımsamak ve eğer becerebilirsem daha çok kişinin bilgilenmesini sağlamak.Bu anlamda, desteğinizin bana güç verdiğini söylemek isterim.
Tekrar Teşekkürler Akın abi.