Şişmanlayan ve boyu uzayan yalılar

Bu yaz leylekleri gerçekten havada görmüşüz dostlar. Bir ayrıntı var bu durumda. Leylekleri havada gördük, evet de kendimizi de denizin üstünde bulduk.
7 günlük Yunan Adaları gezisinde deniz üstünde gezdiğimiz yetmemiş gibi bir pazar gününü de yine deniz üzerinde geçirdik.
Eşim ve öğretmen arkadaşlarından bazıları bir tura yazdırmışlar isimlerini. Benim haberim yok tabii bu tip aktivitelerden. Boğaziçi Yalıları gezisi'nden.
Reklam olmasın diye turun ismini vermiyorum ama adam başı 54 ytl aldıklarını hemen ilave edeyim. Bu gezide ne var diye sorar gibisiniz. Anlatayım:

MURAT BELGE ANLATIYOR: Gezi sırasında gözler yalılarda, kulaklar Prof. Murat Belge' de idi. Murat Belge anlatacaklarını o kadar ezberlemiş ki kıyılara arasıra bakması yetiyordu.
Kabataş’tan biniyorsunuz gezi teknesine. Güzel bir tekne. Büyük. Hani düğün müğün yapılanlardan. Beşiktaş yönüne doğru yavaş yavaş yol alıyorsunuz. Başlıyor anlatmağa Prof. Murat Belge. Kendine has ses tonu ve esprileriyle ve 19.yy’ın tüm yalı dedikodularıyla birlikte. Beşiktaş’tan sonra tekne Anadolu yakasına doğru dönüyor ve sahile paralel gitmeğe başlıyor. Sahi unuttum, tekneye ilk binilen yer Üsküdar Tekel Fabrikası önü. Ne diyorduk? Tek tek yalıları izlemeğe başlıyorsunuz. Tabii tarihi olanlarını. Tekne Paşabahçe ve Beykoz önlerinde hızlanıyor, zira oralarda pek yalı yok. Anadolu Kavağı’nda bir saat mola veriliyor. Sahile çıkıyorsunuz ve bir anda lokanta çığırtkanlarının ortasında kalıyorsunuz. Küçük bir not size. Büyük dayım yani annemin dayısı Anadolu Kavaklı. Çocukluğumun ve gençliğimin çoğu gününü orada geçirdim ve yıllardır gitmemiştim. Şaşırdım nereye geldik diye. Sahi Yunan Adaları’nda böyle bir şey var mıydı diye bir düşündüm. Yoktu. Neredeyse elinizden tutup çekecekler lokantanın içine. Gireceğiniz varsa da girmiyorsunuz. Her taraf lokanta. Küçücük bir alan var zaten. Dağ taş balık ve midye lokantası olmuş. Bizim arkadaşlar hemen midyecilere koştular. Onlara midyelerin Boğaz’dan çıkarıldığını ve dipte kimyasal madde olarak ne ararsanız var olduğu için midye yemenin riskli olduğunu söyleyemedim. Neyse.

SEVİNDİRİCİ GELİŞME: Gezinin yapıldığı tekne büyük bir tekne. Bu tip gezilerin çoğalması insanı sevindiriyor. Çok geç kaldık bu işlerde ama zararın neresinden dönülse kardır. Avrupalıların nehirlerindeki gezileri görünce bizim boğaz gezisi muhteşem oluyor.
Bir saat sonra tekrar tekneye binerek bu kez Boğaz’ın Rumeli yakasına geçip dönüşe başladık.. Rumeli kıyılarındaki yalıları da taraya taraya…
Prof. Murat Belge’nin anlatımı ile yalı kavramını ve tarihi değeri olan birkaç yalıyı tanıtacağım size.

YALI KAVRAMI

“İstanbul’un kent imgesi dünyanın belleğinde denizle birlikte olmuştur.İstanbul 2.600 yıl süren deniz kenti karakterini korumuş. Yalılar bu deniz kentine Türklerin getirdiği bir yaşam simgesidir.Dünyanın bir çok ülkesinde su kenarında yaşayan örneğin Venedik, Amsterdam, Bangkok gibi kentler yapay kanallar üzerindedir. Oralarda insanlar doğaya yardım ederek su yollarını yaratmıştır. Oysa var olan bir doğal yapı İstanbul’u yaratmıştır.1960dan önce çoğu semtlere yerleşenler denizi görerek yaşamışlar. İlk yapılan yalıların arkalarında resim bırakmadan yok oldukları ve 19 yy.’da Boğaz kıyılarının ortalama üç ya da dört kez fizyonomi değiştirdiği bir gerçektir.

YALILARLA İÇ İÇE: Gezi sırasında Anadolu yakasına çok yakın gidiyor tekne. Bu da geziye katılanların yalıları daha yakından görmesine neden oluyor.
Yalı yaşamı deniz kıyısında bir sayfiye yaşamıdır. Tümüyle saray aristokrasisi ve çevresinin yarattığı bu yapı türü, sonradan zengin azınlık tüccarının, yabancı elçiliklerin de katıldığı bir gösteriş yeri olmuştur.Rumeli kıyısında yabancıların ve azınlıkların, Anadolu kıyısında Kuzguncuk, Çengelköy ve Kandilli dışında devlet kademesinde daha alt düzeydeki memurların yalıları vardı. Genelde kente yakın olan yerlerde de saray mensuplarının yalılarını görüyoruz”.
Gezi biterken Prof. Murat Belge'nin bir cümlesi kulaklarımda çınlıyor:"Bizim yalılarımız nedense yapıldıklarından sonra şişmanladılar ve boyları uzadı".
Gelecek yazı: Bazı tarihi yalılar