Gazeteler dilimize ne kadar saygılı?

Gazeteler, bir milletin sesini duyurmak ve kendi bireyleri arasında fikir alışverişini kolaylaştırmak için kullanılan en iyi iletişim araçlarından biridir. Bu iletişim kurulurken ortak fikir birliğini sağlayacak olan da “dil”dir. Dilimizin geçmişi M.Ö 3000 yıllarına kadar gidiyor. Düşünün o yıllardan bugüne kadar sayısız kültürlerin etkisi kalmış. XII yüzyıldan itibaren Arapça ve Farsça’dan, XIX yüzyıldan sonra Fransızca’dan , II. Dünya savaşıyla birlikte Avrupa’ya açılan Amerika’nın kültür çıkartmasından sonra İngilizce’den ve aşırı öz Türkçe çalışmalarından da nasibini almış dilimiz. Bunlara ilaveten Anadolu'dan binlerce yıldır gelip geçen yabancı kültürlerin bıraktığı kelimeler de yerleşmiş dilimize. Şimdi nereden çıktı bu dil meselesi diyeceksiniz. Anlatayım: Medya “halkın sesi” olarak Türkçe’yi iyi kullanıyor mu? Bu soruya evet demek ne yazık ki çok zor.

ÖĞRENCİNİN CEVABI

Eşim Türkçe öğretmeni. O anlatmıştı. Bir öğrencisi yazılısında özel isimleri büyük harfle yazmamış. Baş harfleri küçük harflerle yazmış. Eşim sormuş “Oğlum. Bunu ilkokulda öğrenmen gerekirdi. Neden bu yanlışı yaptın”. Çocuğun cevabını öğrenince hiç şaşırmayacaksınız. “Hocam, ben spora meraklıyım. Bir gazetenin spor sayfasında haber imzalarında, isimler küçük harfle başlıyor. Gazeteler doğrusunu yazdığına göre demek baş harfler küçük olacak”. “Tamam” diyor eşim. “Notunu kırmıyorum ama sen sakın bir daha gazeteleri örnek alma”. Bir gazeteci olarak bu ayıp da bize yeter değil mi?

O yıllarda Milliyet’te çalışıyordum. Spor servisine bir haller gelmiş, görsellik adı altında isimler küçük harfle başlar olmuştu. Onlarda bize kitap imzalarını örnek olarak göstermişlerdi. Biz de “kitap yazan biri ferdi olarak bunu yapabilir. O, onun bakış açısı. Siz gazetede bunu yapamazsınız. Kitabı örnek almayanlar gazeteleri örnek alabilirler. Zira gazeteler Türkçe’yi iyi kullanmak zorundadır” diye ısrar etmiştik. Sonunda vazgeçmişlerdi.

GAZETE SÜTUNLARI YANLIŞ KAYNIYOR

Yapılan bir araştırmaya göre, günlük haberlerde 2000 ila 3500 arası kelime kullanılmaktadır. Acaba bunların kaçta kaçı halkın diline uygun ve yaşayan Türkçe’nin malıdır? Hiç düşündünüz mü?
Gazete sütunları, Türkçe’nin iyi kullanılmamasından doğan yanlışlarla doludur. Bu sürecin yaşanmasında, okullardaki eğitimlerde Türkçe’ye gerekli önemin verilmemesi yattığı gibi, biz gazetecilerin kendimizi eğitmememizin, Türkçe’ye gerekli özeni göstermeyen adamsendeciliğimizin de rolünün büyük olduğuna inanıyorum.
Gazetelerin sayfalarında nereye baksanız bir yazarla karşılaşıyorsunuz artık. Köşe yazarı bolluğu yaşanan şu günlerde, bu köşe yazarlarının kullandıkları dillerine ne derece hakim oldukları da tartışılacak bir gerçektir. Bazı köşe yazarları elbette bu saptamanın dışındadır.
Biliyorsunuz gazetelerde eski deyimle “musahhih”, yeni deyimi ile düzeltmenler çalışırdı. Bu servise, Edebiyat Fakültesi mezunu gençler alınırdı. Çok tecrübeli düzeltmenlerden imla hataları, deyim hataları, cümle kurgularındaki hatalar kaçmazdı.
Sonra nereden geldiği bilinmeyen bir kararla bu servisler kaldırıldı. Düzeltme işleri, editörlere yıkıldı. Bazı gazeteler sadece yazarların yazılarını düzelten düzeltmenleri çalıştırdı.
Siz bilmezsiniz yazarlarımızın imla hatalarını.
Örnek mi? İşte size iki taze bir örnek.
Herkesin tanıdığı, her konuda uzman ağabeyimiz Hıncal Uluç. 7. 11.2006 tarihli yazısında birkaç yerde “gurup” kelimesini kullanmış. Koç topluluğundan bahsederken. Bir çok yerde görüyorum bu kelimenin yanlış kullanılmasını.


Hıncal Uluç ben yazdım doğrudur havasında yanlışta israr ediyor.

Diyeceksiniz ki ne olacak? Şu oluyor. Biri yanlış yapıyor, öbürü ona bakıyor ve kelime dile yerleşiyor ve yanlış devam ediyor. Peki o zaman o güzelim güneşin batışını neyle anlatacaksınız. Arada bir “u” harfi var. Bunu doğru kullanmak çok mu zor?

YANLIŞTA İSRAR EDEN YAZARLAR

Milliyet’te çalışırken sevgili yazar arkadaşımız Yalçın Doğan bu iki kelimeyi hep karıştırırdı. Laf aramızda şimdi de karıştırıyor. Aslında karıştırmıyor. Öyledir diyor. Baskı öncesi yazısını okurken “gurup”ları düzeltirdim. Bir iki düzelttim. Baktım, gazetede çıkan yazısını okumuyor. O yanlış yapıyor, ben düzeltiyorum. O yanlış yazıyor ben düzeltiyorum. Sonunda dayanamadım; “Sen hiçbir yerden güneşin batışını seyretmedin mi? diye sordum. “Ne denir peki ona” dedim. “Gurup” dedi. “Bak işte” dedim. Ona “gurup”denir, Arapça’dan gelme bir kelimedir, topluluklara ise “grup” denir. Fransızca’dan gelmedir. “Tamam, tamam” dedi. Sonra ne mi oldu? Bugün Hürriyet’te yazıyor. Bazen okuyorum yazılarını. Yine aynı hata devam ediyor. Huylu huyundan vazgeçmemiş. Yazılarında yine bizim “grup” oluyor “gurup”.

Yalçın Doğan yıllardır "grup" kelimesi yerine "gurup" kullanıyor.

Elimizde eski hocaların uzun değnekleri yok ki patlatalım parmağına sopayı bak bir daha yanlış yapıyor mu? Hayır. Sonuçta o “gurup” yazınca bir diğeri görüyor, “ha diyor demek böyle yazılıyor. Araştırma sorma öğrenme yok zaten kimsede. Ve böylece bir hatalı kullanış dilimize yerleşiyor. Kök salıyor. Düzelt düzeltebilirsen.

DİL SÜRÜP GİDEN BİR EYLEM OLMALI

Kültür ve dil belli bir sürenin ürünü değil, bana göre sürüp giden bir eylem olmalıdır. Bu eylemi sürdürmenin yolu da gazete ve televizyon gibi tüm halkın kültürünü bir günde yönlendirebilen kitlesel iletişim araçlarının kendi kendini oto kontrolüyle mümkündür. Gazete ve televizyon çalışanları işe alınırken hangi fakülte mezunu oldukları veya kaç yabancı dil bildikleri sorulurken, Türkçe'yi iyi kullanıp kullanmadıkları da artık iyice incelenmelidir. Hatta küçük bir sınavdan bile geçirilmelidir. Atatürk’ün “Ne mutlu Türküm diyene” sözünde ve dilde harflerde ulusallık diye ısrar etmesindeki amaç, kimliğinden uzaklaşmış bir toplumu yeniden var etmek ve yüzyıllarca ezik yaşamaya mahkum edilmiş insanımıza kendine güveni aşılamak ve onları tek kültür altında toplayarak parçalanmalarını önlemekti. Bugün yabancı isimlerle ilave çıkaran gazeteler, yabancı isimli televizyonlar, yabancı isim kullanarak mallarının daha çok satacağına inanan işletmeler, internetteki dil bozukluklarına göz yumanlar, bir gün doğru konuşamayan, doğru yazamayan, yani duygularını ve düşüncelerini doğru açıklayamayan, okumayan, hangi kültürün insanı olduğunda tereddüt eden gençleri karşılarında bulduklarında şaşırmasınlar. Gazetelerin televizyonların da bu gerçekte payları olduğunu unutmasınlar.