"Tepeden gören ağabey! bir şey ister misin?

Beşiktaş Ihlamur Deresi’nde eskiden kurulan pazarın riskleri çoktu. Bir kere caddeye ne ambulans ne de itfaiye girebiliyordu. Çok yağmur yağdığında da yamaçlardan inen sular caddenin üzerinde sel olup akıyor, önüne ne gelirse sürüklüyordu.
Boş vakit buldukça eski çektiğim fotoğrafları tarıyorum. Şu aralar Beşiktaş Ihlamurdere caddesinde otururken evin penceresinden çektiğim bir fotoğraf elime geçti. Cadde dereye dönmüş, sel suları pazar tezgahlarını sürüklüyor. “Tamam” dedim bir konu daha çıktı, çıktı da pazarlarla ilgili ne yazılabilirdi ki. Herkes bir pazara gidiyordur. Olsun ben yine birkaç bilgi vereyim ve yazıyı bir “Pazarcı” anısıyla bitireyim. Bilmem biliyor musunuz? Semt pazarları kurulması yasal bir çerçevenin içindedir. Bu konuda belediyelere görev verilmiştir. Yasa maddesinin ifadesine göre belediyeler, semt pazarlarında malların sağlık kurallarına uygun olarak satışa sunulmasını sağlayıcı satış yeri, çevre ve alt yapı gibi düzenlemeleri yapmakla ve tüketicinin korunmasına yönelik tedbirleri almakla yükümlüdür.
Pazar kurulması Osmanlı dönemine kadar giden eski bir gelenek. Gerçi o zamanlarda pazarlar cami avlularında kurulurmuş. Hatta padişahların bile her şeyin satıldığı bu pazarları gezdiği söylenir.
Hatırlıyorum, Hürriyet Gazetesi sanırım 2003 yılında Türkiye’deki önemli 10 pazarı seçmişti. Bu pazarları şöyle sıralamak mümkün: (Bilgiler 2003 yılına aittir) :
ULUS PERŞEMBE PAZARI: İstanbul'da sosyete pazarı diye de bilinen bu Pazar, markalı giyim ürünleri için tercih ediliyor.
BEŞİKTAŞ CUMARTESİ PAZARI: İstanbul'da Ihlamur Kasrı'nın karşısında Nüzhetiye Caddesi ve yanındaki sokaklarda kuruluyor. Daha önce bu pazar cadde ve ara sokaklarda kuruluyordu. 400 tezgahı bulunan bu pazarda giyim kuşam ağırlık taşıyor. Ayakkabı ve çantadan ev tekstiline her şeyi bulma imkanı var.
ALAÇATI ANTİKA PAZARI: Bu pazar, Çeşme Alaçatı'da son yıllarda her cumartesi ve pazar kurulmaya başladı. Cumartesi 1.5 km'lik ağaçlı bir yolda halk pazarıyla birlikte kuruluyor. Halk pazarında civar köylerden gelen yiyecek ve giyim eşyaları da satılıyor.
BOLU KÖYLÜ PAZARI: Bolu'nun merkezindeki İhsaniye Mahallesi'nde pazartesi günleri kurulan bu pazarda 600 köylü, bin metrekarelik alanda pazar kuruyor. Satıcıların çoğu kadın. Sebze, meyve ve süt ürünleri açısından Bolu'daki tüm pazarların tek hakimi olan kadınlar, yetiştirdikleri ürünleri satıyorlar.
Günümüzde genellikle mallarını mağazalara gönderemeyen satıcılar, pazar yerlerinde satış yapıyor. Uygun fiyatlar, pazarlık yapabilme, seçme şansı, alternatifli malların bir arada bulunması, pazarları cazip hale getiriyor.

YEŞİLKÖY ÇARŞAMBA PAZARI: Yeşilköy-Çırpıcı mevkiinde kuruluyor. 640 esnafla 2019 tahta üzerinde 12 bin metrekarelik alana kurulan pazara çarşamba kurulduğu için muhit sakinleri arasında ‘çarpa’ diyor.

FATİH ÇARŞAMBA PAZARI: İstanbul'un en büyük pazarı Fatih Çarşamba Pazarı 7 ana cadde ve 17 sokak üzerinde kuruluyor. Bu caddelerden üçünün, sokaklardan da on birinin tamamı pazara ayrılıyor. 1297 esnaf 4 bin 811 sergi tahtası kuruyor. Ayrıca 2500'e yakın seyyar satıcı geliyor.

BODRUM MAZI KÖYLÜ PAZARI: Bodrum'un Mumcular beldesine bağlı ünlü Aşağı ve Yukarı Mazı köylerinin pazarı, Bodrum Yarımadası'nda tek köy pazarı. İki köyün arası 4 kilometre. Yukarı Mazı'da 80, Aşağı Mazı'da 60 tezgah kuruluyor. Bodrum, Milas ve Yatağan'dan ve civar köylerden gelenler meyve-sebze ile evlerinde yaptıkları ürünleri satıyorlar. Bodrum'a 55 km mesafede.

GÜZELYALI (ÜÇKUYULAR) PAZARI: İzmir'in en eski pazarlarından biri olan Güzelyalı Pazarı, İzmirliler arasında kurulduğu Üçkuyular Meydanı'nın adıyla anılıyor. Çeşme çıkışında bulunan pazar yeri, yazın İzmirlilerin akınına uğruyor. Çarşamba ve pazar günleri kurulan pazarda meyve sebze, kuruyemiş, taze balık, giyecek, zücaciye satılıyor. 200'e yakın tezgah bulunuyor.

AŞAĞI AYRANCI PAZARI: Ankara'da her çarşamba Dikmen Caddesi'nde, Dikmen Polis Evi'nin yanında kurulan Aşağı Ayrancı Pazarı ‘sosyete pazarı’ diye de anılıyor. Ancak bu pazar ekonomik düzeyi düşük olana da, yüksek olana da hitap ediyor. Giyim eşyaları çok çeşitli. Başkentli kadınların adeta hücum ettiği pazarda fiyatlar 1- 5 milyon arasında değişiyor.

Sevgili Suzan Abla’nın mağazası Salı Pazarı’na bitişik. Bu günlerde organik giyim eşyası, bambulardan üretilen iç çamaşırı satıyor. Bambular kullanılarak antibakteriyel kumaşlar üretildiğini biliyorsunuz. Bambu elyafından kumaş üretilirken kimyevi madde kullanılmıyormuş. Bu kumaşlar, bambunun bünyesindeki "Bambu kun" isimli antibakteri maddesi içeriğinden doğal antibakteriyal özellik taşıyor. Ve bu özelliği bir çok defa yıkandıktan sonra bile korunuyor. Deride alerjik oluşumlara yol açmıyor.

KADIKÖY SALI PAZARI: Çocukluğum Kadıköy’de geçti. Annemle Salı Pazarı’na giderdik ama o zamanlar pazar Kuşdili Çayırı’nda kurulmuyordu. Acıbadem’e giden yolun altında kalan bir yamaçta kuruluyordu. Şimdiki Salı Pazarı’nda 1900 tezgah açılıyormuş. Ben bu rakama bir tezgah daha eklemeliyim. Suzan Abla’nın tezgahını. Suzan Abla’nın iç çamaşırı satan dükkanı MOR OUTLET, pazarın Fenerbahçe Stadı tarafında. Ne yapsın Suzan Abla. Salı günleri pazarcılar önünü kapatınca o da çareyi tezgah açmakta bulmuş. Bu pazarda ne ararsanız var. Ünlü markalardan tekstil ürünleri, ayakkabı, yiyecek, ABD'den gelen vitaminler, yapay çiçek, halı, beyaz eşya... Pazarcıların bazıları soyunma kabinleri de kuruyor. Artık çoğu tezgahta kredi kartı kullanılabiliyor. Pazara otobüs turları bile düzenleniyor. Belediye, Pazar bittikten sonra yaklaşık 22 ton çöp topluyor.

PAZARCILAR DA MÜKELLEF
Bir başka bilgi de vergi konusunda. Belki merak eden olur, pazarcılar vergi veriyor mu? diye. Evet, vergi yasası’na göre, Büyükşehir belediye sınırları içersinde (Erzurum ve Diyarbakır hariç) mal alım-satımı ile uğraşanlar gerçek usulde gelir vergisi mükelllefi sayılıyor. Buna göre, başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere Büyükşehir belediye sınırları içinde pazarcılık yapanlar, Gelir Vergisi Kanununa göre gerçek usulde vergilendiriliyor.

...VE BİR PAZARCI ANISI
35 yıl, Beşiktaş Ihlamurdere Caddesi üzerindeki bir binada oturduk. Cumartesi günleri biz gençler için bir işkence günü, hanımlar için de alışveriş günüydü.
Dairemiz ikinci kattaydı. Tam önümüzde üç kardeş tezgah açıyordu. Meyve sebze satıyorlardı. Bazen pencerenin kenarına oturur, onların tezgah açmalarını seyrederdim. Hepsinin tentesini bağlayacağı bir ağaç gövdesi ya da yola çakılmış bir demiri vardı. Müthiş bir disiplin içinde pazarı kurarlardı ama kimse yüksek sesle bağırmazdı. Erken saatlerde pazarı kurdukları için caddenin iki yanında oturan daire sakinlerini rahatsız etmek istemezlerdi. Gürültü konusunda dikkatliydiler.
Yine bir cumartesi pencerenin kenarında oturmuş, tam üç kardeşin tezgah açmasını seyrediyordum. Üç kardeşten ikisi tenteleri gererken, diğer kardeş tezgahın başında meyveleri diziyordu. Tezgahın arkasındaki kese kağıtları dikkatimi çekti. 5-6 kesekağıdını açık bir şekilde tezgahın arkasına sıralamıştı. “Helal olsun” dedim adama. Müşteriyi bekletmeyecekti. Hazır kesekağıdını alıp meyveleri içine dolduracaktı.
Tente işi bitince diğer kardeşlerden biri üzümlerin olduğu kısma uzandı, avucuna bir şeyler doldurdu, kesekağıdının içine bıraktı. Dikkatimi çekmişti. Ayağa kalkıp cama yapıştım, daha iyi görebilmek için.
Evet. Doğru anladınız. Üzüm tanelerini kesekağıtlarına bölüştürüyordu.
Giyindim, aşağı indim. O yıllarda çarşı, pazar işleriyle aram yoktu. Binanın kapısından çıktım, tezgahın karşısına geçip “bir kilo üzüm versene” dedim. Beni tanımıyor tabii. Eşimi belki tanıyordur ama beni nereden tanısın. Pat diye kesekağıtlarından birini aldı, tezgahtan da bir iki salkım alıp tartıya koydu. “Hemşerim” dedim, “bu fiyata taneler de dahil mi? diye sordum. “Yok abi "dedi. "Bizde tane yoktur. Gözünün önünde tartıyorum”. “Bak arkadaşım” dedim.
"Sen baba kefalın hikayesini bilir misin?" “Ne hikayesi abi" dedi. “Dur dinle” dedim. “Zaten müşteri de yok”. Başladım anlatmağa:
Yaşlı tecrübeli bir kefal, genç kefalları toplamış etrafına, her türlü balık tutma usullerini gösteriyor. "Sakın kanmayın ve tuzağa düşmeyin" diye öğütlüyor. "İşte bu oltadır, ucundaki yeme kanmayın. İşte bu ağdır, hemen üstünden atlayıp kaçın" gibi.
Tam o sırada yelpaze gibi açılmış bir ağ tepeden üstlerine düşmüş. Ve kıskıvrak yakalanmışlar.
Bu ağdan kurtulmak için sağa sola doğru hızla kaçışırlarken, genç balıklardan biri baba kefala laf atmış: “Peki baba bu ne şimdi?”.
Kendini hiç yormayan baba kefal cevaplamış: “Buna tepeden inme denir. Bundan kaçış yoktur”. (Hikayedeki ağın ismi serpmedir. Görmüşsünüzdür. Balıkçı, deniz kenarlarından, dere veya göl kenarlarından beş altı metre içeriye suya girer. Ağı iki eline yaymıştır. Ağın bir ucunu da dişleriyle tutar. Kefal sürüsünü toplanmış, sohbet ederken görünce ağı bir daire çizecek şekilde fırlatır. Ağ daire şeklinde suya düşer. Kurşunlu kısım dipten ağı tutar. Bir cibinlik gibi düşünün. Ağın ucu balıkçıda uç kısımlar daire şeklinde suyun içinde. Ağı çektiğinizde kurşunlu uçlar zemine yapışık geldiği için ağın içindeki balıklar kurtulamaz.)
Anlattığım hikâyeyi yarım yamalak dinleyen pazarcı “ne ilgisi var şimdi üzümlerle balığın abi” diye sordu.
“Şu ilgisi var” dedim ve devam ettim: “Bak! ben arkandaki binada oturuyorum. İkinci katta. Pencereden senin kesekağıtlarına üzüm tanelerini koyduğunu gördüm. Yani seni tepeden gördüm. Benimkisi de tepeden görme. Aslında üzüm almayacağım. Seni ikaz için indim. Bunu yapma. Dürüst ol.”
Ne dersiniz pazarcı dürüst oldu mu? Bilmiyorum; ama bir daha da kesekağıtlarına üzüm tanelerini koymadı.
Beni her gördüğünde muzip bir şekilde gülerek sesleniyordu. “ Tepeden gören abi, hoş geldin. Bir şey istiyor musun?”.