Bu şehrin suyu nereden geliyor?

Evde musluğu açtınız, şarıl şarıl su akıyor. Hiç şöyle hayale dalıp bu değirmenin suyu nereden geliyor diye düşündünüz mü? Tabii bugünü sormuyorum. Bugün İSKİ, barajlardan toplanan suları büyük borularla şehre ulaştırıyor.
Peki yıllar önce su nasıl ulaşıyordu İstanbullulara hiç hayal ettiniz mi? Etmediniz mi? O zaman aşağıdaki satırları okumayın. Boşverin gitsin.
Merak ettiyseniz, lütfen okuyun ve teknolojinin gelişmediği dönemlerde bile şehre suyun nasıl getirildiğini görün.

Çevreden gelen su
İstanbul tarihi boyunca su bakımından çevresinden beslenmek zorunda kalmış bir kent.
Konstantin zamanında Halkalı bölgesindeki su kaynaklarını şehre taşıyabilmek için su kemerleri yapılmış. Tabii bu kemerler şehrin başına zaman zaman bela da açmış. Zira şehri kuşatanlar ilk iş olarak bu su kemerlerini tahrip etmişler, şehri teslim olmaya zorlamışlar.
Şehrin ileri gelenleri bakmışlar olmuyor bu kez de suyu biriktirmek ihtiyacını hissetmişler, şehrin belirli yerlerine sarnıçlar yaparak suyu toplama yoluna gitmişler. Böylece bugünkü barajların ilk temeli atılmış.
Aetius (Vefa Stadı), Aspar (Çukurbostan) ve Hagios Mokios (Altınmermer) üstü açık sarnıçlardan bazıları... Üstü kapalı haznelerinin en meşhurları da; 336 sütunlu Basilika Sarnıcı (Yerebatan Sarayı), 224 sütunlu Pileksenus Sarnıcı (Binbirdirek) ve Acımusluk Sarnıcı.

Vakıflar iş başında
Osmanlı düzeninde yol, köprü gibi imar faaliyetleri daha çok askerin geçebilmesi ve dolayısıyla devlet düzeninin devamı için yapılmış. Bu bakımdan Osmanlı döneminde şehrin yeniden inşa süreci, İslam'daki vakıf ve imaret kurumlarına dayanıyor. Bunun için bir çok hayır müessesesinin inşası tüccar, zanaatkarlar ve Padişahlar tarafından yürütülmüş.
Su sistemi de hayır müesseselerinin bir parçası olarak kabul edilmiş ve padişah tarafından yaptırılmış. İstanbul şehir nüfusunun 250.000'e ulaşması ile birlikte, şehrin su sistemi yeni kemerler eklenerek geliştirilmiş ve şehir içinde dağıtım sistemi kurularak, “su yolcu” diye tabir edilen görevliler tarafından yönetilmeye başlanmış.

Uzun Kemer: Mimar Sinanın yaptığı kemerlerden biri. Kemerburgaz’ın 1500 m kadar kuzeybatısındadır. Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaptırılmış.
Kanuni Sultan Süleyman devri sonuna kadar rahatlıkla karşılanabilen su ihtiyacı sıkıntılı hale girmiş. Zira kaybedilen savaşlar para değerini düşürmüş, böyle olunca vakıflar da para sıkıntısı çeker olmuş. Vakıf gelirlerinin azalması, su yollarının gerekli olan bakım ve onarımları yapılamamış, zamanla bir çoğu kurumuş, adları bile unutulmuş. Su işinde de karşımıza kim çıkıyor biliyor musunuz? Fransa. Hani AB yolunda bize taş koyan, sözde ermeni soykırımı iddiasına karşı savunmayı yasaklayan Fransa. Osmanlı döneminde Bizans’tan kalan su yollarına ilaveler yapılmış. Zamanla artan su ihtiyacını karşılamak, yeni yapılan binalara basınçlı su verebilmek için Sultan Abdülaziz tarafından 1868 yılında bir Fransız şirketine imtiyaz verilmiş, böylece Terkos şirketi kurulmuş.

1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra su işlerine el atan II. Abdülhamid yönetimi, 1894 İstanbul depreminde büyük hasar gören su yollarını 2 milyon kuruş masrafla onarmış, kurmuş olduğu İstanbul Su Şirketi vasıtasıyla Terkos Gölü'nden getirilen su; Beyoğlu, Galata ve Tophane'den Beşiktaş'a kadar olan alanda akıtılmaya başlanmış. Sıkılmadınızsa tarihi bilgiye birkaç satır daha ekleyelim:İmtiyazlı şirketler, haklarının çoğunu alıp, vecibelerini yerine getirmekten kaçınınca –başka ne beklenebilirdi ki- su meselesinin bu şirketler eliyle çözüme kavuşmayacağı anlaşılmış, Terkos Şirketi 1932 yılında, Üsküdar-Kadıköy Su Şirketi ise 1937 yılında satın alınıp, İstanbul Sular İdaresi'ne (İ.S.İ.) devredilmiş.

Bahçeköy Kemeri: Sultan Mahmut Kemeri olarak bilinen kemer Bahçeköy’den Büyükdere'ye doğru 1 km mesafededir.
Diğer taraftan, Anadolu yakasının su ihtiyacını karşılamak üzere 1888 yılında Üsküdar-Kadıköy Su Şirketi 1893'te Elmalı Deresi üzerinde I. Elmalı Barajı'nı inşa etmiş, Anadoluhisarı'ndan Bostancı'ya kadar olan sahada şu şebekesi döşenmiş. Daha sonra Elmalı Barajı'ndaki suyu arıtacak bir tasfiye tesisi, terfi merkezi, Bağlarbaşı'na kadar izale hattı ve Bağlarbaşı Su Deposu da şirket tarafından inşa edilmiş.İ.S.İ.'nin gücü artan nüfusun su ve kanalizasyon ihtiyacını karşılamaya yetmemiş. Daha geniş yetki ve imkanlarla yeni bir idare kurulmuş. 1981 yılında kurulan bu yeni idarenin ismi 'İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) olmuş.
Umarım İstanbul’da su sıkıntısı çekmeyiz. Şu aralar havalar çok güzel gidiyor, bu güzel günlerin sonunda kuraklık, dolayısıyla susuzluk kapımızda da.