Emirgan’da bir başkadır emekli çayı

Söze şairinin kim olduğunu unuttuğum mısralarla başlamak istiyorum;

"Bir şeyde gözüm yok, kuru bir can kâfi,
Hoş-beş edecek ehl-i ihvan kâfi,
İkbaline bel bağlamadım dünyanın
İstanbul içinde bir Emirgan kâfi."

Bir kaç gün önce Sevgili Pınar, Emirgan'daki tatil yürüyüşünü anlatınca bir anımı hatırlattı bana.
Milliyet’te çalıştığım günlerdi. Bir sabah yazı işlerine henüz 3 kişi gelmiştik. Dikkatimi çekti, üçümüz de emekli olmuş, ama mesleğe devam ediyorduk. Sonraki günlerde de üçümüzün herkesten önce gazeteye geldiğini gözlemledim.
Bir sabah “arkadaşlar, mademki üçümüz de emekliyiz. Mademki sabahın köründe işe geliyoruz. Şöyle bir şey yapalım, bir sabah Emirgan’da buluşalım, çınarların altında çayımızı içelim, emekliliğimizi bir saat de olsa yaşayalım, sonra hep beraber gazeteye döneriz”.
Evet. Düşündüğümüzü yaptık ama sadece bir sabah yapabildik.

Emirgan, oturduğum semte yakın. Zaman zaman emekli arkadaşlarla güzel havalarda – bu aralar güzel olmayan hava mı var – Çınaraltı’nda oturup çayımızı içiyoruz. Her çay içtiğimde, üç arkadaş birbirimize verdiğimiz sözü hatırlarım ve uygulayamadığımız için de hayıflanırım.

Emirgan'ın eski halini gösteren bir fotoğraf (üstte). Aşağıdaki fotoğrafı bir kaç gün önce çektim. Aynı yerden Emirgan'ın yeni görünüşünü. Fesli birini bulamadığım için benim çektiğim fotoğrafta konu mankeni yok. Dikkat ederseniz sadece caminin minaresi değişmemiş. Emirgan, İstanbullunun nefes aldığı önemli mekanlardan biri. Çok eski bir yerleşim bölgesi değil. Antik çağla ilgili herhangi bir bulguya rastlanmamış. Ancak Bizanslılar döneminde ismi Kiparodismuş. (Kyparodes) . Bu kelimenin Rumca karşılığının "Serviler" olduğu biliniyor. Bu ismin verilmesinin nedeni ise yörenin servi ormanları ile kaplı olması. Emirgan'da yerleşim 16. yüzyılın ortalarında, Sadrazam Sokulu Mehmet Paşa'nın nişancılarından Feridun Bey’e, bu büyük alan hediye edilince başlıyor.
Önceleri bir yazlık köşk ve müştemilatı yapılıyor, sonra da diğer binaların yapımı dolayısıyla de yerleşimin devamı sağlanıyor.Sultan IV. Murat Revan seferine gittiğinde Han Emirgüneoğlu Tahmasb, Revan Kalesini hiç savaşmadan Sultan IV. Murat'a teslim edip Osmanlıların safına geçiyor.
Bu hareketi nedeni ile Halep Paşalığına gönderiliyor, fakat bir süre sonra İstanbul'a çağrılıyor. Sultan IV. Murat çok sevdiği Emirgüneoğlu'na vezirlik rütbesi veriyor, ismini de Yusuf Paşa olarak değiştirdikten sonra kendisine Emirgan'daki Nişancı Feridun Beyin (1583) bahçesini bağışlıyor.
Bu olay nedeniyle bahçeye "Emirgüne bahçesi" deniliyor, semtin adı bilahare Emirgan oluyor. Emirgan'a 1933-1934 yıllarında "Uluköy" adı verilmişse de kısa bir süre sonra 'Mirgün" olarak değiştirilmiş, bu iki isim tutmadığından Emirgan ismi devam etmiş.
Abdülhamid Han (I) Çeşmesi cami ile birlikte yapılmış. Tarihi Çınaraltı mevkiinde, Muvakkithane Caddesinin tam ortasında inşa edilen bir meydan çeşmesi. Çeşme 1782 yılında Sultan I. Abdülhamid tarafından genç yaşta ölen şehzadesi Mehmet ve onun annesi Hümaşah kadın anısına yaptırılmış. Çeşmeye "Hümaşah Kadın Çeşmesi" denildiği gibi "Şehzade Mehmet Çeşmesi" de denilmekte.
Yeni bir yerleşim bölgesi olan Emirgan'da hayli tarihi eser var. Emirgan'da Çınaraltı mevkiinde bulunan Emirgan Camii, 1781 yılında Sultan I. Abdülhamid tarafından, erken yaşta ölen şehzadelerinden Mehmet ve onun annesi Hümaşah kadın adına yaptırılıyor. Külliye olarak yaptırılan caminin; hamamı, çeşmesi, fırını, değirmeni de bulunuyor. Bunlardan bir kısmı günümüze ulaşamıyor. Bu cami, Emirgüneoğlu Yusuf Paşa'nın yaptırdığı sahil sarayın yerine inşa edilmiş. Bugünkü cami Sultan II. Mahmut (1808-1839) döneminde, eski camiin yerine 1838 yılında yeniden yapılmış. Tarihi eserlerden biri de Çınaraltındaki Muvakkithane. Cami inşaatından altı yıl sonra ve 1844 yılında Sultan Abdülmecid tarafından yaptırılmış. Muvakkithane Cumhuriyet döneminde değişik amaçlar için kullanıldı. Uzun süre Emirgan Spor Kulübü binası olarak işlev gördü, halen büfe olarak kullanılmakta.
Emirgan'da Çınaraltındaki çınar ağaçlarından ikisi asırlık ağaçlardandır. Çınaraltı, Muvakkithane Caddesi üzerindedir. Bu ana caddenin tam ortasında asırlık çınar ağaçları vardır. Cadde trafiğe kapatılmıştır. Cadde, muvakkithanenin önünden yukarıya doğru çay bahçesi haline dönüştürülmüş. Çınaraltı her mevsim ilgi çeken bir dinlence yeri. Burada doğa ile iç içe kalır insan. Yeşillik ve deniz kucak kucağadır. Yazarlara, ozanlara ilham kaynağı olan Çınaraltı'ndan gündüz denizi, gece mehtabı seyretmek ayrı bir zevktir.

Emirgan'daki bir diğer tarihi eser Atlı Köşk'tür. Atlı Köşkün bulunduğu yerde Mısır Hidivi İsmail Paşa'nın sarayı ile ailesinin oturduğu yedi yalı vardı. Sultan II. Abdülhamid tarafından Karadağ Prensi Nikolaya armağan edilen bu yer 1913 yılma kadar Karadağ Sefarethanesi olarak kullanıldı. 1923 yılında Hidiv İsmail Paşanın torunu Mehmet Ali İhsan Bey tarafından yaptırılan yeni köşk 1951 yılında Hacı Ömer Sabancı tarafından satın alındı.

Emirgan Vapur İskelesi de semtin tarihi eserlerindendir. Emirgan'da ilk vapur iskelesi 1851 yılında Şirketi Hayriye vapurlarının Boğaza yolcu taşımaları için ahşap olarak Emirgan Hamid-i Evvel Camii önündeki arsada yapılmıştır. 1900 yılında halen bulunan yerde iskele yeniden inşa edildi. 1989 yılına kadar kullanılan iskele, sahil yolu düzenlemesi sırasında yıkılmışsa da 2001 yılında yapılan yeni vapur iskelesi hizmete açıldı.

Kaynak: Sarıyer Belediyesi Sitesi